65 yaş aylığı kimlere verilir?

Yaşlanan nüfus sosyal güvenlik sistemlerini tüm dünyada çeşitli yönlerden etkilemektedir. Endüstrileşmeyle birlikte geleneksel aile yapısının çözülmeye başlaması yaşlıları ve özürlüleri gerek kırsal gerekse kentsel kesimde desteksiz bırakmaktadır. Bu nedenle yaşlı kişiler giderek daha yoğun biçimde sosyal koruma ve bakım gereksinimi duymaktadır.

Çalışamayacak derecede yaşlı ve yoksul durumda bulunan kişilere verilen sosyal yardım hizmetinin niteliği aynı zamanda ülkelerin ne derece sosyal refah devleti olabildiklerinin de önemli bir göstergesi sayılmaktadır.

65 YAŞ AYLIĞI NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Ülkemizde yaşlıların korunmasıyla ilgili ilk ciddi adım 1 Temmuz 1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun ile başlatılmıştır. Yasa kapsamında kimsesiz, 65 yaşını doldurmuş veya özürlü Türk vatandaşlarına yardım eli uzatılmıştır.

Kanunun uygulama usul ve esaslarına ilişkin çok sayıda yönetmelik değişikliğinden en sonra Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca 25 Ocak 2013 tarihinde yeni bir yönetmelik yayımlanmıştır. Bu yazımızda muhtaç durumda olan 65 yaşını doldurmuş veya özürlü olan Türk vatandaşlarına 2022 sayılı Kanuna göre aylık bağlanırken muhtaç olup olmadıklarının nasıl belirleneceği konusuna açıklık getirilecektir.

KİMLER 65 YAŞ AYLIĞI  KAPSAMINDA

 2022 sayılı Kanuna göre; 

-65 yaşını doldurmuş muhtaç yaşlılar, 

-Tüm vücut fonksiyonlarını yüzde 40 ile 69 arasında kaybeden özürlüler, 

-Tüm vücut fonksiyonlarını yüzde 70 veya üzerinde kaybeden ve başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü olanlar, 

-Kanunen bakmakla yükümlü olduğu ve fiilen bakımını gerçekleştirdiği 18 yaşını tamamlamamış yüzde 40 ve üzerinde özürlü yakını bulunanlar,

-Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan malûl olmaları sebebiyle yetim olarak aylık veya gelir alan çocuklardan, aylık ya da gelirleri özürlülük derecelerine göre ödenecek olan aylık tutarından düşük olanlar, 

2022 sayılı Kanun kapsamına alınarak muhtaçlık şartlarını sağlayanlara 65 yaş/engelli maaş bağlanmakta ayrıca bu kişilere sağlık yardımı sunulmaktadır.  

Görüldüğü üzere 2022 sayılı Kanun kapsamında yardım yapılanlar gelirleri ve konumları itibariyle toplum içinde en fazla korunmaya ihtiyaç duyan vatandaşlardır.

MUHTAÇLIK TESPİTİ NASIL YAPILIR

2022 sayılı Kanuna göre sosyal güvencesi bulunmayıp gelirleri toplamı asgari geçim indirimi hariç net asgari ücretin üçte birinden yani 392,49 TL tutardan az olanlar muhtaç sayılmaktadır. Sigortalı çalışanlarla emekli aylığı alanların sosyal güvenceleri bulunduğu için bu kapsamdan aylık almaları mümkün değildir.

Daha önceki uygulamalarda muhtaçlığın belirlenmesinde objektif kriterler yokken yeni yayımlanan yönetmelikle muhtaçlığın puanlama formülü ile belirleneceği belirtilmiştir. 

Yönetmelikte puanlama formülü uygulamasına geçilmesi öngörülmekle birlikte puanlama formülünün ne şekilde uygulanacağına açıklık getirilmemiştir. Bunun yerine puanlama formülü uygulamasına geçinceye kadar muhtaçlığın, gelir, servet ve harcamalar esas alınarak hesaplanacağı belirtilmiştir. 

HANENİN HARCAMASININ ARAŞTIRILMASI

Yeni yayımlanan yönetmelikle sadece gelir üzerinden muhtaçlığın belirlenmesi yöntemi terk edilmiş ve gelirlerin yanı sıra giderlerde dikkate alınarak muhtaçlığın belirlenmesi yöntemine geçilmiştir.  Muhtaçlık araştırması yapılırken gelir durumuna ilave olarak hanenin harcama durumu da dikkate alınarak, gıda, giyim, kira, ısınma, eğitim, sağlık, ulaşım, eğlence ve benzerleri için yapılan yıllık ödemeler üzerinden hesaplanan miktarın aylık ortalaması alınacaktır.

Belirtilen şekilde hesaplanan aylık harcama miktarı gelir miktarıyla karşılaştırılacak, harcama tutarının gelir tutarından fazla olması durumunda aradaki fark kadar gelir tutarına ilave yapılacaktır. Eğer gelir tutarı harcama tutarından fazla ise bu sefer harcamalar gelire eklenmeyecektir. Yine kişi başına düşen gelir hesaplanırken tespit edilen harcama tutarı gelirden hiçbir şekilde düşülmeyecektir.  

Yeni Akit-Ahmet Faruk