Çok çalışanın emekli maaşı düşüyor!
13 milyon sigortalının emekli maaşının çalıştığı her yıl giderek düştüğünü belirten Akşam Gazetesi yazarı Cem Kılıç, çarpıcı sonuçları ortaya koyuyor.
4-a'lıların ve bağımsız çalıştığı için 4-b kapsamında olan binlerce sigortalı çalışanın emekli maaşının her yıl giderek düştüğü belirten Kılıç, uyarıyor...
Aylık bağlama oranlarında yapılan indirimlerle birlikte bugün
2.700 TL'nin altında kazanç bildiren sigortalının ileride alacağı
emekli maaşı, çalıştığı yıl başına düşüyor.
Asgari ücret kazanan bir vatandaşta düşüş yıl başına 22-23 TL.
Yapılması gereken dünyada örneği olmayan bu uygulamaya son
verilmesi
Bir işverene bağlı olarak iş akdiyle çalışan bağımlı sigortalılar,
yeni adıyla 4-a'lıların ve bağımsız çalıştığı için 4-b kapsamında
sigortalı olanların sigortaya bildirdikleri kazanç asgari ücret
veya asgari ücrete yakın bir seviyede ise, Ekim 2008 sonrasında
çalıştıkları her gün kendilerine zarar olarak geri dönecek. İleride
alacakları emekli aylıkları da artış göstermek bir yana, giderek
azalacak. Sosyal güvenlik sistemi içerisinde emekli aylıklarının
seviyesini belirleyen pek çok etken var. Bunlardan beklide en
önemlisi iki unsur üzerine kurulu. İlki, "Aylık Bağlama
Oranı (ABO)" diğeri ise "Ortalama Aylık Kazanç". SGK,
emekli aylıklarını hesaplarken aylık bağlama oranı ile ortalama
kazancı birbiriyle çarpıyor. Çıkan rakam da, sigortalının alacağı
emekli aylığı seviyesini belirliyor. Eğer aylık bağlama oranı ile
ortalama kazanç yüksekse, bağlanacak emekli aylığı da yüksek
oluyor.
İşte bu noktada sorun aylık bağlama oranının üç farklı dönem için
ayrı ayrı hesaplanmasında. Daha başka bir ifade ile aylık bağlama
oranı bakımından üç dönem söz konusu: l Birinci dönem 31.12.1999
öncesi dönem; bu dönemde aylık bağlama oranı 25 yıl sigortalılık
süresi (9000 prim günü) üzerinden ele alınırsa düşükten prim
ödeyenler için %76 olarak belirlenmişti. Bu dönemde 3600 gün
üzerinden emekli olanların da aylık bağlama oranı %70'di. l İkinci
dönem 1.1.2000 ve 30.09.2008 arası dönem; Yaşar Okuyanın Çalışma
Bakanlığı döneminde çıkarılan yasayla, aylık bağlama oranı 25 yıl
sigortalılık üzerinden yüzde 65'e geriledi. l Üçüncü dönem
1.10.2008 sonrası dönem; şimdiki Çalışma Bakanı Faruk Çelik
döneminde çıkarılan ve Sosyal Güvenlik Reformu Yasası olarak
adlandırılan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Yasasıyla 25 yıl
sigortası olanların aylık bağlama oranı yüzde 50'ye
düşürüldü.
15.8 milyonun yüzde 85'i düşük maaş alacak
Kasım 2012 sonuçlarına göre, Türkiye'de SSK (4-a) kapsamında 12
milyon 603 bin kişi var. Bağ - Kur'lu (4-b) sayısı ise 3 milyon 205
bin. Özellikle 4-a yani, SSK kapsamında olanların yaklaşık yüzde
38'i asgari ücretten SGK'ya bildiriliyor. 4-b'lilerde de bu oran
yüzde 50'ye yakın. Tam rakamı bilinmemekle birlikte, ortalama 2700
TL altında kazanç bildirilenlerin sayısının, toplamın neredeyse
yüzde 85'ini oluşturduğu, konuyla ilgili bürokratlarca söyleniyor.
Bu da sigortalıların yüzde 85'inin, gelecekteki emekli aylıklarının
mevcut düzenlemeden olumsuz etkilendiğini gösteriyor.
2.700 TL VE AZ PRİM YATIRANLAR YANDI
İşin ilginç yanı sadece asgari ücretten bildirilenler değil aynı
zamanda 2700 TL ve altında kazanç bildirilenlerin de aylıklarında
düşüşün söz konusu olması. Bu grupta olanların emekli aylığı yıl
bazında asgari ücretten gösterilenlere yakın bir şekilde düşüş
gösteriyor. Nitekim taban aylık uygulamasından dolayı,
asgari ücretten gösterilenle bugünkü rakamlar çerçevesinde 2700
TL'den sigortalı gösterilenlerin emekli aylıklarında çok cüzi bir
fark olmuş oluyor. Diğer yandan, SGK'ya 2700 TL'nin
üzerinde kazanç bildirilirse bu düşüş engelleniyor. Ayrıca
sigortalı için tavandan yani asgari ücretin 6,5 katı üzerinden prim
yatarsa bu defa gelecekte alınacak emekli aylığı yıl bazında 70 -80
TL civarında artış gösteriyor. Yani asıl olarak sorun belirli bir
kazanç seviyesi (2700 TL) altında sigortalı olarak bildirilenler
açısından yaşanıyor.
AYLIK BAĞLAMA ORANI 2008 ÖNCESİNE
DÖNMELİ
Yapılması gereken dünyanın hiçbir yerinde olmayan bu uygulamaya
hemen SGK tarafından son verilmesi. Aylık bağlama oranı Ekim 2008
öncesindeki seviyesine yükseltilmeli. Mevcut durumda, 2.700 TL
civarında veya altında gelir elde eden bir kişi ile asgari ücretten
aylık alan bir kişinin emekli maaşında fark olmadığı için, işveren
çalışanlarını düşük ücretten gösteriyor. Bu durum da kayıtdışılığa
neden oluyor. Çalışan da, bu durumu bilmesine rağmen, nasılsa
emekli aylığım değişmeyecek düşüncesiyle sesini çıkartmıyor.
DÜNYADA SADECE TÜRKİYE'DE VAR
Her ne kadar yaşla ilgili ayarlamalar sosyo - ekonomik
koşulların iyileşmesi gerekçe gösterilerek savunulsa da, aylıkların
düşürülmesini anlamak mümkün değil. Herhalde yeryüzünde sadece
Türkiye'de görülen bir durum bu. Halen SGK'ya asgari ücret
üzerinden sigortalı olarak bildirilenlerin gelecekte alacakları
emekli aylığı giderek aşınıyor. Asgari ücretten bildirilen
bir kişinin gelecekte alacağı emekli aylığı her yıl yaklaşık 22- 23
TL düşüyor.
DEVLET KAYBEDİYOR
Ayrıca birçok çalışan da emekli aylığı olumsuz etkilenmesin
diye, sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlayınca kıdem
tazminatını alarak ayrılıyor ve bir süre sonra kayıt dışı çalışmaya
başlayarak yaşı tamamlamayı bekliyor. Bu durumda da,
aslında devlet kaybediyor. Sonuçta kaybedenin çalışan ve devlet
olmaması için aylık bağlama oranı yükseltilmeli.