Emekli maaşına haciz gelen ne yapmalı?

İstanbul’dan okurumuz Mehmet Emin Ergülen soruyor: “Bünyamin bey, SSK emeklisiyim. Bankadan kredi almıştım, ödeyemedim, borcumun yarısı duruyor. Maaşıma haciz koymuşlar, her ay yüzde yirmi beş eksik alıyorum. Bu haksızmış diyorlar, doğru mudur? Koskoca banka benim üç kuruş maaşıma mı göz dikti! Maaşımdan başka bir gelirim yok. Bunun için ne yapmalıyım? Ne tavsiye edersiniz?”

Sayın okurum, öncelikle Allah borcunuzu ödeme kolaylığı nasip etsin diyelim. Borçlu olmak zor iş, hele kıt kanaat maaşıyla geçinen sizin gibi dar gelirli kesimler için daha da zor.

Sizin karşılaştığınız durum, yani emekli maaşından icra kesintisi yapması pek çok vatandaşın başına geliyor.

İcra Müdürlükleri başvuran alacaklıların talebi üzerine emekli maaşı alan borçluların maaşlarından kesinti yapıyor.

Haklarını bilmeyen vatandaşlar da bu konuda mağdur olabiliyor.

Emekli maaşları haczedilebilir mi; haczedilir ise ne yapmak gerekir; ne gibi haklarımız var? Birçok okurumuz tarafından sorulan bu konuyu tüm okurlarımızı aydınlatacak şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.

İcra İflas Kanunu Ne Diyor?

İcra işlemlerinin nasıl yürütüleceği mevzuatımızda 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda düzenlenmiştir.

2004 sayılı bu Kanun’un 83 üncü maddesine göre maaşlar, tahsisatlar, yaşlılık aylıkları, sigortalar ve yaşlılık sandıkları tarafından tahsis edilen gelirler haczi, ancak kısmen caiz olan şeyler arasındadır.

Başka bir deyişle bu sayılanların tamımı birden haczedilemez.

İcra memuru, emekli maaşı üzerinden haciz kesintisi taleplerinde, borçlunun ve ailesinin geçinmeleri için gerekli olan miktarı saklı tutar ve geriye kalan kısım üzerinde haciz işlemi yapabilir. Daha açık bir ifadeyle emekli maaşı geliri sıfırlanamaz.

Öte yandan, İcra ve İflas Kanunu, haciz yapılabilecek miktarın emekli maaşının dörtte birinden az olamayacağını da söyler. Uygulamada icra müdürlükleri dörtte birlikte kısma haciz uygulamayı tercih etmektedir.

Birden fazla haciz var ise bunlar sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez.

Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Farklı

Görüldüğü üzere İcra ve İflas Kanunu, emekli maaşlarının kısmi olarak haczedilmesine cevaz vermiştir.

Öte yandan bu durum 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre çok farklıdır.

Sosyal güvenlik hukuku, sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödeneklerinin haczedilmesini yasaklamıştır.

5510 sayılı Kanunun 93 üncü maddesine göre sigortalıların ve onların geride kalan eş, çocuk, ana ve baba gibi hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri koruma altına alınmıştır.

Keza, 5510 sayılı Kanun, sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödeneklerinin devir ve temlik edilemeyeceğini düzenlemiştir.

Bu düzenlemelerin temel amacı, emekli maaşı gibi geçimlik bir sosyal sigortalar yardımının veya sosyal devlet ödeneğinin kesilmesinin önüne geçmek, bu sayede onulmaz sosyal yaraların açılmasını önlemektir.

İcra Müdürü Talepleri Reddetmeli

İşte bu şekilde, sosyal güvenlik hukuku yönünden, emekli maaşları korunmuştur, hacze konu olamaz.

5510 sayılı Kanuna göre, haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesine ilişkin talepler, İcra Müdürü tarafından reddedilmelidir.

Bunun tek istisnası borçlunun kesintiye muvafakat etmiş olmasıdır.

Eğer borçlu kişi, İcra Dairesi’ne muvafakat ederek maaşından kesinti ile borcunu ödemek istediğini beyan ederse veya geçerli bir muvafakatname alacaklı tarafından ibraz edilirse, bu takdirde İcra memuru emekli maaşı üzerinden icra kesintisi yapabilecektir.

Aksi takdirde ise icra kesintisi talebi reddedilmelidir.

Nafaka Alacakları Bunun Dışında

Sosyal güvenlik yönünden verilen gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesi yasağının ancak iki istisnası bulunmaktadır.

Bunlardan birincisi nafaka borçlularıdır.

Mahkeme ilamı ile boşandığı eski eşine, çocuklarına veya ana babasına nafaka ödemeye mahkûm edilmiş olan bir borçlunun maaşından bu nafaka borcu için kesinti yapılabilecektir.

Ayrıca bir diğer istisna da SGK’ya olan prim borçlarına getirilmiştir. SGK, kendi prim alacakları için emeklilerin maaşlarından haciz yapılmasını sağlayabilmektedir.

Ancak bu her iki halde de, yine de emekli maaşının tümü haczedilmez, ancak geçimlik kısım düşüldükten sonraki kısmı kısmen haciz konusu olabilir.

Başka bir deyişle, emekli maaşlarının haczinin kısmen caiz olması bu hallerde dahi icra ve iflas hukukunun genel prensipleri gereği devam eder.

İcra Müdürleri Neden Uygulamıyor?

Şimdiye kadar açıkladığımız hükümler hem icra ve iflas hukuku hem de sosyal güvenlik hukuku yönünden emekli maaşlarının haczedilmesi ile ilgili yasakları ortaya koymakta.

Ancak ne yazık ki, uygulamada İcra Müdürlerinin 5510 sayılı Kanunun 93 üncü maddesini uygulayarak maaştan kesinti taleplerini reddetmek yerine her başvuruyu kabul ettikleri görülmekte.

Bunun en önemli nedeni ise, İcra ve İflas Kanunu ile 5510 sayılı Kanunun uyumlulaştırılmamış olması.

İcra memurları ve müdürleri 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nu uygulamaya odaklanırken, diğer kanunlardaki uyumsuzlukları ve özel halleri dikkate almıyorlar.

Bunun çözülmesi için 5510 sayılı Kanun düzenlemesinin 2004 sayılı Kanuna da girmesi önem arz ediyor.

Zaten oldukça eski tarihli olan 2004 sayılı Kanunun yenilenmesi de artık zaruri hale gelmiş bulunmakta.

Nasıl Şikâyet Etmelisiniz?

Her ne kadar İcra ve İflas Kanunu’nda kısmen haczine cevaz verilmiş olsa da 5510 sayılı Kanun uyarınca haczi yasak şeylerden olan emekli maaşınızdan kanuna aykırı olarak haciz kesintisi yapıldığı için mağdur olmaktasınız.

Bu mağduriyetin ise giderilmesi mümkün.

Bunun için öncelikle bir dilekçe ile maaşına haciz kesintisi koyan İcra Müdürlüğü’ne başvurun, 5510 sayılı Kanunun uygulanmasını isteyin.

Eğer bu talebiniz cevap görmez ya da doğrudan merciie başvuru hakkınızı kullanmak isterseniz de; icra tetkik merciine başvurarak, haczi yasak olan maaşınızın kesintiye uğradığını şikayet edin.

İcra dairesinde çalışan müdürün, katibin veya memurun yapacağı işlerin hukuka uygunluğunu denetlemek için kurulmuş bulunan icra tetkik merciileri illerde İcra Tetkik Hakimlikleri şeklinde örgütlenmiştir. İcra Tetkik Hakimi sizin şikayetinizi inceleyecek, maaşınızdaki haczin kaldırılması kararı verecektir. Bu kararı icra dairesine götürürseniz maaşınızdaki haciz kalkar.

İcra Tetkik Hakimliği olmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesine başvurarak maaşınızdaki kesintiyi kaldırmanız mümkündür.