Kıdem tazminatında bu ayrıntıya dikkat!
Kıdem tazminatında ve yıllık izin ücretlerinde zaman aşımı süresi 2017 yılında değiştirildi. Daha önce 10 yıl olan zaman aşımı süresi 5 yıla indirildi. Ancak, 2017’den önce sona eren iş sözleşmeleriyle ilgili 10 yıllık zaman aşımı hükümleri kısmen belirli koşullarla devam ediyor.
İşçi alacaklarında zaman aşımı süresi 2017 yılına kadar iki türlü uygulanıyordu. Ücret ödemelerinde zaman aşımı süresi öteden beri beş yıl olarak uygulanmaktadır. Buna karşılık yıllık izin ücreti ile kıdem tazminatı ve diğer tazminatlarda zaman aşımı 2017 öncesinde 10 yıl idi.
25 Ekim 2017 tarihinde yürürlüğe giren İş Mahkemeleri Kanunu ile 4857 Sayılı İş Kanunu’na zaman aşımı konusunda Ek 3. Madde eklendi. Buna göre, hangi kanuna tabi olursa olsun yıllık izin ücreti ve maddede sayılan tazminatların zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlendi. Söz konusu tazminatlar kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin bildirim şartına uyulmaksızın feshinden kaynaklanan ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı ve iş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine uyulmaksızın feshinden kaynaklanan tazminatlar olarak sıralandı. Tüm bu tazminatlarda zamanaşımı süresi 5 yıl ile sınırlandırıldı.
DAHA ÖNCE İŞTEN AYRILANLAR İÇİN GEÇİŞ SÜRECİ VAR
Kıdem tazminatıyla ilgili yeni düzenleme 25 Ekim 2017 tarihinden sonra işten ayrılanlar için zamanaşımı süresini 5 yıla indirdi. Bu tarihten önce işten ayrılanlar için ise geçici madde ile geçiş süreci belirlendi.
Buna göre, Ek Madde 3 hükümleri, kıdem tazminatı ve yıllık izin ücretlerinde 25 Ekim 2017 tarihinden sonra biten iş sözleşmelerinde uygulanıyor. Yukarıda sıraladığım, Ek Madde 3’te yer alan yıllık izin ücreti ve tazminatlar için 25 Ekim 2017 tarihinden önce işlemeye başlamış bulunan zamanaşımı süreleri, eski kanuna tabi olmaya devam edecek. Yani on yıl olarak uygulanmaya devam edecek. Ancak, zamanaşımı süresinin henüz dolmamış kısmı 25 Ekim 2017 tarihinden sonra 5 yılı aşamayacak.
Biraz karışık gibi göründüğünün farkındayım. Örneklerle açıklamaya çalışacağım. 26 Ekim 2012 ile 25 Ekim 2017 tarihleri arasında işten ayrılan kişiler için yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatında zaman aşımı süresi 25 Ekim 2022 tarihine kadar devam edecek. 26 Ekim 2011 tarihinde işten ayrılan kişi için zaman aşımı süresi ise 25 Ekim 2021 tarihinde dolacak. 26 Ekim 2015 tarihinde işten ayrılan kişi için zaman aşımı süresi de 25 Ekim 2022 tarihinde sona erecek.
Özetlemek gerekirse, 25 Ekim 2017 tarihinden önce işten ayrılanların yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatında zamanaşımı 25 Ekim 2022 tarihine kadar devam edebilecek.
ZAMANAŞIMI NE ZAMAN BAŞLAR?
Kıdem ve ihbar tazminatlarında zamanaşımı, iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte başlar. Kullanılmayan yıllık izin ücretleri, iş akdi feshedilmeden ödenemez. Bu nedenle, yıllık izin ücretlerinde de zamanaşımı, iş akdinin sona erdiği, yani işten ayrılma tarihinde başlar.
Fazla mesai alacaklarında ise zamanaşımı, alacak davasının açıldığı tarihten geriye doğru 5 yıl önceki tarihte başlar. Örneğin, 28 Ocak 2021 tarihinde işten ayrılan bir kişi, en fazla 28 Ocak 2016 tarihine kadar olan döneme ait fazla çalışma ücretlerini talep edebilir. İşçi işveren alacak davalarında öncelikle arabulucuya başvurma zorunluluğu bulunuyor. Arabulucuya başvuru tarihi baz alınarak son beş yılın fazla mesai ücreti talep edilebilir. Daha eski tarihlere ait fazla mesai ücretlerini talep etme hakkı bulunmuyor.
Bu arada şunu da vurgulamakta yarar var. Zamanaşımını doldurduktan sonra dava açılmasının önünde bir engel bulunmuyor. Yargıtay’a göre (9. H.D. Esas No: 2016 / 21854, Karar no: 2020 / 7673),zamanaşımı mahkemece kendiliğinden göz önünde tutulamaz. Hakim, zamanaşımı süresi dolduğu gerekçesiyle talebi kendiliğinden reddedemez. Ancak işveren zamanaşımı def’i talebinde bulunursa, yani zamanaşımı süresinin dolduğunu iddia ederse hakim işçinin talebini reddedebilir.