Emekli maaşınızı çalıyorlar, aman dikkat!

İstanbul’dan okurumuz Emin S. Algül soruyor: “Bünyamin bey, maaşım düşük gösteriliyor SGK’ya. Her ay maaşımın bir kısmını elden veriyorlar, bir kısmını da bankaya yatırıyorlar. Bunun bana bir zararı olur mu? Ne yapmalıyım?”

Sayın okurum, aldığınız aylık ücretin SGK’ya bildirilmemesi tabii ki sizin zararınıza olur.

Maaşı SGK’ya düşük bildirilen gelecekte, yaşlanıp elden ayaktan düşünce düşük emekli maaşı alır.

Başka bir deyişle, sizi SGK’ya eksik primle bildiren işvereniniz sizin gelecekte alacağınız emekli maaşından çalarak kar etmektedir.

Ücretin SGK’ya düşük bildirilmesi bir çeşit kayıtdışı istihdamdır, yani sigortasız çalışmadır.

Bu yazımızda kaç çeşit kayıtdışı çalışma var, ücretin düşük bildirilmesi ne anlama geliyor, ayrıntılı olarak açıklayalım.

Sigortasız Çalıştırmak Kayıt dışıdır!

Birinci tür kayıt dışılık kişinin çalışmaya başlamasına rağmen SGK’ya hiç bildirilmemesidir.

Ülkemizde en yaygın olan kayıt dışılık türü de bu. Zira tüm çalışanların yüzde kırkı bu şekilde çalışıyor.

Bu gibi kişiler ne sosyal güvenlik yönünden sağlanan yardımlardan faydalanabiliyor, ne işsizlik maaşına başvurabiliyor ne de gelecekte emekli olmak için hizmet günü toplayabiliyor.

Öte yandan bu tür kayıt dışılık gitgide düşüyor.

Zira SGK Denetmenleri/Müfettişleri sayesinde ülkemizde son beş yılda bir denetim seferberliği yapıldı.

Ayrıca sigortasız çalışmayı tespit etmek çok kolay. Çalışanlar kayıtdışı istihdam edildiklerini e-devlet sisteminde günleri görünmeyince hemen anlıyorlar.

Kısacası, vatandaşlar bu hiçbir zaman sigortalı bildirilmeme şeklindeki kayıtdışı konusunda bilinçlendiler.

Sigortaya Düşük Ücret Bildirmek Kayıtdışılıktır

Öte yandan ikinci bir tür kayıt dışılık var ki, bunu çalışanlar da her zaman farkedemiyor.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince sigortalıların aldıkları gerçek ücretin brüt tutarı üzerinden SGK’ya bildirilmeleri gerekiyor.

Yani elinize ne kadar net maaş geçiyorsa o maaşın üzerine vergi ve prim eklenmiş brüt tutarı, başka bir deyişle yaklaşık %35-40 fazlası, SGK’ya bildirilmiş olmalı.

4/a (SSK) sigortalısı olarak çalışanların aldıkları ücretin SGK’ya eksik olarak bildirilmesi yasa dışıdır ve kayıtdışılığın bir çeşidi.

Ne yazık ki ülkemizde primini eksik ödeme şeklindeki kayıtdışılık yüksek oranda olup, çalışanların yüzde 90’a yakını bu şekilde çalıştırılmaktadır.

İşverenler ücretlerin bir kısmını elden vererek, SGK’ya bildirilen kadarını ise bankaya yatırarak gerçek kazanç tutarını gizlemektedirler.

Bazense tüm ücret bankadan yatırılır ama fazla mesai, ikramiye, prim gibi ödemeler SGK’dan gizlenir.

Sigorta Primi Kazanç Tutarına Göre Belirlenir

4/a sigortalısı adına işverence ödenecek prim tutarı sigortalının aylık kazancına göre belirlenmektedir.

Her ay sigortalının tabi olduğu sigorta kolları kadar prim yüzdesi brüt ücrete ve eklentilerine göre hesaplanır ve o aya ait aylık prim ve hizmet belgesi ile SGK’ya bildirilir.

Aylık prim ve hizmet belgesi ile tahakkuk ve tediye edilen tutar bir sonraki ayın sonuna kadar ödenir.

Sigortalının ücretinin – sosyal güvenlik hukukundaki adıyla sigorta primine esas kazanç (SPEK) – tutarının eksik bildirilmesi daha düşük prim ödemeye yönelik bir usulsüzlüktür.

Fazla mesai ücreti, ikramiye, prim, sosyal yardım gibi nakit ödenen bedeller SPEK’e dahildir, yani SGK’ya bildirilmesi zorunludur.

Gelecekteki Emekli Maaşınızdan Hırsızlık

Sigorta primi bu şekilde eksik yatırılan sigortalının emekli olacağı zaman alacağı maaş düşük olmaktadır.

Zira sosyal güvenlik sistemimizde emeklilerin alacağı gelir ve aylıklar çalışma yaşamları boyunca aldıkları ücretlere göre hesaplanmaktadır.

Sigortanın eksik gösterilmesi sıradan bir kayıt usulsüzlüğü, evrak hatası değildir.

Aksine işverenin işçisinin yaşlanıp iş göremez hale gelmesi halinde gelecekte alacağı maaştan, ölmesi halinde çoluk çocuğuna bağlanacak maaştan çalarak kar etmeye çalışması demektir.

İşveren sigortalısının geleceğinden çalarak bugünkü işçilik maliyetlerini düşürmeye çalışmaktadır.

Bu ayni zamanda ücreti tam bildiren işverenler açısından haksız rekabettir.

Eksik Prim Bildirimi Çok Önemli

Sigortalılar çoğu kez yalnızca sigortalı bildirilmenin önemli olduğu, ne kadar tutar üzerinden bildirildiğinin önem arzetmediğini zannetmektedir.

Oysa kazanç tutarını sigortalı bildirilmek kadar önemlidir. Aslında daha fazla ücret alan birinin çalışma yaşamı boyunca asgari ücret üzerinden bildirilmesi halinde alacağı emekli maaşı 800-900 TL olacaktır.

Bu ise sigortalıların gelecekte şimdiki yaşamlarında elde ettikleri gelirin çok daha altında bir gelir düzeyine mahkum olmaları demektir.

Düşük prim düşük emekli maaşı, düşük iş göremezlik ödeneği, düşük hak demektir.

Halk diliyle söyleyecek olursak ne kadar ekmek o kadar köfte!

Yüksek Cezası Vardır

Konuyu ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattı’nı ücretsiz olarak arayarak şikayet ederseniz SGK müfettişleri/denetmenleri işyerinizde denetim yapacak ve eksik bildirilen ücretinizi gerçek tutarına çekecektir.

Gerekirse işyerinin kayıt ve belgeleri incelenecek, işyerinde çalışanların ve işverenin ifadesi alınacaktır.

Sizin kazanç tutarınız gerçek rakama çekilecek, bu suretle emekliliğinizde alacağınız maaş artacaktır.

İşverene ise eksik bildirilen prim tutarından ötürü gecikme cezası ve gecikme zammı ile eksik bildirdikleri prim borcu çıkartılacağı gibi idari para cezası da kesilecektir.

Tespit edildiğinde her ay başına ayrıca iki asgari ücret ceza verilmektedir.

Belge Toplamanız İspatlamanızı Sağlar

Gelen müfettiş/ denetmenlere ücretinizin gerçek tutarını ispatlamak için belge sunmanız yararınızadır.

Denetim elemanları işyerinde yapılacak denetimde belgeye dayanmadan yalnızca bir yıl geriye dönük hizmet ve prim arttırımı yapabilmektedir. Elinizde ispatlayıcı belge bulunması halinde üzerinden ne kadar zaman geçmiş olsa da primlerinizin eksik yatırıldığı dönemlere ait düzeltme yapılacak, haklarınızı iade edilecektir.

Peki hangi belgeler sizin haklı davanızı ispatlamanıza yarar?

Elden ödenen ücretinize dair en önemli belgeler ücret öderken imza attığınız dokumanlar, ödeme makbuzları, gerçek ücret tutarlarını gösteren liste ve ödeme talimatları, bordrolar, ücret pusulaları gibi belgelerin asılları yahut da suretlerini delil olarak ispat edebilirsiniz.

SGK müfettişleri/denetmenleri Kurum alacağını doğuran olguları yemin hariç görsel, işitsel, yazılı her türlü delille ispatlayabilmektedirler.

Yine maaş tutarınızı ispatlamak konusunda işverenden alınmış maaş belgeleri, bankaya hitaben yazılmış maaş yazıları gibi belgeler ve bordro şahitleri dediğimiz maaşınıza şahit olacak kişiler de faydalıdır.

--- 

Kıssadan Hisse

“Yaşamımdan edindiğim en büyük bilgi şudur: Kendi kendine yardım etmeyi bilmeyene, hiç kimse yardım etmez.

— Pestalozzi

---

Sorularınız için:

Emeklilik tarihini hesaplatmak isteyen okurlarımızın T.C. kimlik numarası, SSK sigorta sicil numarası, Bağ-Kur numarası, ay-gün-yıl olarak doğum tarihi, askerlik yaptığı ve terhis olduğu tarihleri, askerlik süresini, er olarak yada yedek subay olarak yaptığını, ilk işe giriş tarihi (ilk kez sigortalı olarak çalışmaya başlanılan tarih), hizmet dökümü, doğum borçlanması için çocukların doğum tarihlerini, özürlü ise özürlülük rapor oranını, vergi indirimi yazısı alıp almadığı bilgilerinin tümünü eksiksiz göndermeleri gerekmektedir. Tarihlerin ay, yıl ve gün şeklinde gönderilmesi gerekir.

Yazarın tüm yazıları için: