Kadın işçiye sigorta primi kesilmeden yarım gün çalışma imkanı!

Kadın istihdamını artırmak ve çalışan annelerin yeni doğan çocuklarıyla ilgilenebilmeleri için 2016 yılında iki önemli düzenleme yapıldı. Bunlardan birincisi annenin sahip olduğu çocuk sayısına göre 2 ay ile 6 ay arasında değişen yarım gün çalışma, diğeri ise çocuk okula başlayıncaya kadar ücretsiz izne ayrılma hakkı.

Ayrıntılara girmeden önce doğuma bağlı izin haklarını genel hatlarıyla hatırlayalım. Doğum öncesi ve sonrasında 8’er haftadan toplam 16 haftalık analık izni veriliyor. İşçi ve memur kadınlar bu iznin ardından birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, üçüncü doğumda 6 ay süreyle yarım çalışma izni kullanabiliyorlar. Bu sürelerin bitiminden sonra kadın işçiler 6 ay ücretsiz izne ayrılabiliyor. Çoğul doğumlarda bu sürelere 30’ar gün ekleniyor. Çocuğun engelli olması halinde bu süre 360 gün olarak uygulanıyor.

2016 yılında getirilen bir başka hak ise kadın çalışanların bu sürelerin ardından çocuk ilköğretim çağına gelinceye kadar ücretsiz izne ayrılabilmesidir. Bu hak aslında işçi ve memur tüm kadınlara tanındı ancak beş yıla yakın süre geçmesine rağmen memurlarla ilgili yönetmelik çalışması hayata geçirilemedi.

İŞVERENİN TERCİH HAKKI YOK

İş Kanunu’na göre, 16 haftalık analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla kadın işçi birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, üçüncü ve daha sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izne ayrılabilir. Kanun, işçinin talep etmesi halinde “ücretsiz izin verilir” diyerek, işverene tercih hakkı bırakmıyor. İşverenin, yarım çalışma iznini vermemesi işçi açısından haklı fesih sebebidir. İşçi bu durumda kıdem tazminatını alarak ayrılabilir.

EVLAT EDİNEN ERKEK DE KULLANABİLİR

Yarım gün çalışma hakkından, üç yaşından küçük çocuğu evlat edinen kadın ve erkek işçiler de yararlanabiliyor.

İŞSİZLİK FONUNDAN YARIM MAAŞ

Türkiye İş Kurumu (İŞKUR),yarım çalışma hakkından yararlanan işçilerin, ücretsiz izinde oldukları sürelere ait ücret kaybını telafi ediyor. İşsizlik fonundan karşılanan kaynakla, işçilerin yarım günlük ücretleri, brüt asgari ücret üzerinden işçiye ödeniyor. İşçinin normal ücreti ne olursa olsun, brüt asgari ücretin yarısı oranında ödeme yapılıyor. 2021 yılı için aylık ödeme tutarı 1.778,75 TL olacak. Bu tutardan 3.47 TL damga vergisi kesilecek.

Bu yıl için yapılacak toplam ödeme tutarı birinci doğumda 3.550,54 TL, ikinci doğumda 7.101,08 TL, üçüncü doğumda ise 10.651,62 TL olacak.

Kadın memurlar ise çalışmadıkları dönemde, fiilen çalışmaya bağlı ödemeler hariç maaşlarını alabiliyorlar.

600 GÜN PRİM KOŞULU ARANIYOR

İşsizlik fonundan karşılanan yarım çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son 3 yılda en az 600 gün süre ile prim bildirilmiş olması gerekiyor. Bu süre içinde işsizlik ödeneği alınıp alınmamasının bir önemi bulunmuyor.

30 GÜNLÜK BAŞVURU SÜRESİNE DİKKAT

Yarım çalışma ödeneğinden yararlanabilmek için analık izni halinin bitiminden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a yarım çalışma belgesiyle başvuruda bulunmak gerekiyor. Ödemeler, yarım gün ücretsiz izin kullanılan ayı izleyen ayda yapılıyor.

Zorunlu sebepler dışında 30 günden sonra yapılan başvurularda, gecikme süresi kadar eksik ödeniyor.

SOSYAL GÜVENLİK PRİMLERİ FONDAN

Yarım çalışma ödeneği alan işçilerin ücretsiz izinli oldukları günlere ait sigorta primleri işsizlik fonundan karşılanıyor. Böylece sosyal güvenlik açısından bir mağduriyet yaşamıyorlar. Sigorta primleri, işçinin ücret tutarı ne olursa olsun brüt asgari ücret üzerinden yapılıyor.

GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ ALANLARIN PARASI KESİLİR

Yarım çalışma döneminde hastalanarak geçici işgöremezlik ödeneği almaya başlayanlara, bu süre boyunca yarım çalışma ödeneği verilmiyor. Çocuğun hayatını kaybetmesi veya evlatlık halinin ortadan kalkması halinde tümüyle kesiliyor. Haftalık çalışma süresinin yarısında başka bir işte çalışmaya başlayanlar ile çalıştığı işyerinden ayrılanların da yarım çalışma ödeneği kesilir.

BEŞ YILDA 82.6 MİLYON LİRA ÖDENDİ

İŞKUR, yarım çalışma hakkından yararlanan işçilere 2016’da 2.9 milyon, 2017’de 17.1 milyon, 2018’de 18.4 milyon, 2019’da 23.5 milyon, 2020’de ise 20.7 milyon olmak üzere toplam 82.6 milyon lira ödeme yaptı. Bu rakamlara, her işçi için brüt asgari ücretin yüzde 32.5’i oranında yatırılan sigorta primi ile damga vergisi dahil değil.