SGK primleri geri alınabilir mi?

İsmi mahfuz okurumuz soruyor: “Bünyamin bey, bir işyerinde çalışıyorum. 2250 gündür sigortam var. Benim hesabıma göre benim ödediğim prim 60 bin lira var. Şimdi ben maaşımdan kesilen bu sigorta primlerini geri alabilir miyim? Bankaya yaklaşık 20 bin Lira borcum var, onu kapatacağım. Emekli olmak istemiyorum, bu yüzden maaşımdan kesilen paraları nasıl geri alabilirim? Bu paraya ihtiyacım var, SGK bu parayı bana geri versin.”

Sayın okurumuz, ülkemizde zorunlu sosyal sigortalar sistemi uygulanmaktadır. Bu zorunlu sosyal sigortalar sistemi de primli sistem (batı dillerindeki karşılığı ile Pay-As-You-Go sistemi) olarak uygulanmaktadır.

Zorunlu sosyal sigortalar sistemi, kanunda tanımlanmış bulunan sigortalı olmayı gerektiren hallerin gerçekleşmesi durumunda kişilerin zorunlu olarak sigortalı olmasını ifade etmekte. Bu şekilde zorunlu sigortalı olan kişilerin sosyal güvenlik sisteminden alacakları yardım ve ödemeler ise kesilen primler ile oluyor.

Daha açık bir ifade ile ülkemizde çalışanların sigortalı olması ve maaşından prim kesilmesi isteğe bağlı değil, zorunlu…

Peki, bu şekilde zorunlu sigortalı olan kişilerin primleri ne işe yarıyor, bu primleri daha sonra SGK’dan geri istemek ve almak mümkün mü?

Teknik boyutu yoğun bu konuyu, mümkün olduğunca tüm okurlarımızın anlayacağı basit bir dile çevirerek ayrıntılı olarak açıklayalım.

Hangi Sigortalılık Kolları Uygulanıyor?

Ülkemiz sosyal sigortalar sisteminde temelde üç farklı sigortalılık türü uygulanmakta. Bunlar kısa vadeli sigortalılık kolları, uzun vadeli sigortalılık kolları ve genel sağlık sigortası.

Kısa vadeli sigorta kolları, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık olmak üzere üç haldeki riskleri karşılıyor.

Uzun vadeli sigorta kolları, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları olmak üzere üç farklı alt sigorta kolundan oluşuyor.

Uzun vadeli sigorta kollarına halk arasında “emeklilik primleri” de denilmekte. Bu primler günü gelip hizmet gün sayısı ve yaş şartını dolduranların emekli olabilmesini sağlıyor.

Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi ise kişilerin hastaneye gidebilmeleri, ilaç ve protez alabilmeleri karşılığından alınan bir prim türü.

Bunlar dışında işsizlik sigortası ile sosyal güvenlik destek primi şeklinde iki farklı prim türü daha olsa da, bunlar bu yazımızın konusu dışında.

GSS Primleri Sağlık Hizmetlerinin Karşılığıdır

Sondan başlayalım: GSS primleri toplamda % 12,5 olmak üzere % 5 oranında işçiden, % 7,5 oranında ise onu çalıştıran işverenden alınıyor.

GSS primleri kişilerin sağlık hizmetlerinden faydalanması karşılığında alındığı için hiçbir şekilde iade edilmeleri söz konusu değil.

Zira bu primler temel olarak sağlık güvencesi sağlamak karşılığında alınmakta.

Kişi GSS ödediği dönemde hiç hastaneye gitmemiş, hiç ilaç yazdırmamış olsa dahi bu dönemde kendisine hastaneye gitme hakkı tanındığından ötürü primlerini geri alabilmesi mümkün değil.

Kısa Vadeli Sigorta Kolları

Ülkemizde tüm sektörler için % 2 olarak sabit oranla uygulanan kısa vadeli sigorta kolları primleri de GSS primi gibi. Bu primin tümünü işveren ödüyor.

Bu primler, ödendiği dönemde çalışanı iş kazasına uğraması, meslek hastalığına tutulması, doğum yaparak iş göremez hale gelmesi ve hasta olduğundan dolayı çalışamaması gibi risklere karşı korumakta.

Kişi prim ödenen dönemde hiç iş kazası geçirmemiş, hiç doğum yapmamış ya da hiç hasta olmamış olsa dahi bu primi geri alabilmesi mümkün değil.

Zira her ne kadar bu riskler ortaya çıkmamış olsa da, çıkmış da olabilirdi.

Sosyal sigortalar sisteminin temel mantığı gereğince bu risklerin kapsama alınması karşılığında alınan primlerin iade edilmesi söz konusu değil.

Emeklilik Primleri de Alınıyor

Ülkemiz sosyal güvenlik sisteminde alınan son ve en önemli prim türü ise uzun vadeli sigorta kolları primleri.

Uzun vadeli sigorta kolları malullük, yaşlılık ve ölüm gibi uzun dönemde ve hayatın ilerleyen yıllarında çıkabilecek riskleri karşılıyor.

Bunun için işverenden % 11 işçiden % 9 olmak üzere toplamda % 20 oranında prim kesilmekte.

Bu ödenen primler kişilere hizmet dökümünde görülen emeklilik günleri olarak geri dönüyor. Bu primleri e-devlet sisteminden hizmet dökümünüzü aldığınızda görebiliyorsunuz.

Bu primler kesildikçe gün gelip gerekli hizmet gün sayısı, sigortalılık süresi ile yaş şartını dolduran kişiler de emekli olabiliyor, teknik adıyla yaşlılık veya malullük aylığı alabiliyor.

Yaşlılık Aylığı Bağlanmazsa Ne Olur?

Bu açıklamalarımızdan da anlaşılacağı üzere SGK primleri genel prensip olarak geri ödenmiyor.

Hele zorunlu sigortalılık kapsamında olan prim kesintilerinde, primler primli sosyal sigortalar sisteminin temel geliri olduğu için özel olarak korunmuş ve mahfuz tutulmuş bulunuyor.

Ancak bu söylediklerimizin bir istisnası var.

Herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya, uzun vadeli sigorta kollarından kesilen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin geri ödenmesi mümkün.

Biz buna sosyal güvenlik sisteminde “yaşlılık toptan ödemesi” adını veriyoruz.

Yalnızca Emeklilik Primleri İade Edilebilir

Peki, yaşlılık toptan ödemesi nasıl uygulanıyor?

Altını çizmek gerek, yalnızca emeklilik için alınan uzun vadeli sigorta kolları primleri geri ödenebiliyor, o da sigortalı hissesi oranınca.

Kısa vadeli risklere karşı uygulanan kısa vadeli sigorta kolları primleri ile GSS primlerinin ise geri alınabilmesi mümkün değil.

Bu şekilde ödenen primlere yasal ya da temerrüt faizi uygulanmıyor. Ancak geri ödenecek bu primlerin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncelleniyor.

Bu şekilde prim iadesi alabilmek için yaş şartını doldurmuş olmak gerek…

Yani bu primler her isteyen tarafından hele de zaten halen sigortalı çalışan bir kişi tarafından geri istenilemiyor…

Hizmetleri İhya Etmek Mümkün

5510 sayılı Kanun bu şekilde tasviye edilen hizmetlerin ihya edilebilmesi imkanını da tanıyor.

Toptan ödeme yapılarak hizmetleri tasfiye edilmiş bulunanlardan, yeniden SGK’ya malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi kesilecek şekilde sigortalı bildirilmiş olanlar (başka bir deyişle yeniden çalışmaya başlayanlar), eskiden tasviye ettikleri hizmetlerini yeniden canlandırabiliyor.

İhya için yazılı olarak müracaat etmek şart. Sigortalılardan, aldıkları toptan ödemenin ödeme tarihi ile yazılı istek tarihi arasında geçen yıllar için her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarını kendisine tebliğ tarihini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri bekleniyor.

Bu şekilde geri ödenen prim tutarları ile eski hizmetler ihya ediliyor. Başka bir deyişle ölmüş olan bu eski hizmetler yeniden emeklilik için gün kazandırıyor.

İsteğe Bağlı Primler de İade Edilebilir

Sosyal güvenlik sisteminde primlerin geriye alınabildiği bir başka hal ise isteğe bağlı sigortalılık.

İsteğe bağlı sigortalılık kişinin zorunlu sigortalı olmadığı ama emekli olmak için kendi isteği ile gönüllü prim ödediği hali oluşturmakta.

5510 sayılı Kanuna ve SGK’nın 2013-11 sayılı Genelgesi’ne göre, aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamı sigortalının talebi halinde bir defaya mahsus olmak üzere iade edilebilmekte.

Bu şekilde tasviye edilen isteğe bağlı sigortalılık sürelerinin daha sonra yeniden borçlanmak istemesi halinde yeni talep alınarak borç tutarı hesaplanıyor.

İsteğe bağlı sigortalılık sürelerinin bir kez tasfiye ve ihya edildikten sonra ikinci kez fikir değiştirerek geri alınması ise mümkün değil.

Bu belirtilen haller dışında ise sosyal güvenlikte hiçbir şekilde ödenen primi geri almak mümkün değil…

---

Kıssadan Hisse

“Uçurtmalar rüzgar gücü ile değil, o güce karşı koydukları için yükselirler.”

— Winston Churchill

---

Sorularınız için:

Yazarın tüm yazıları için: