Sigortasız çalışan ne yapmalı?

MERSİN'den okurumuz Emin Yılmaz soruyor: “Bünyamin bey, iki senedir çalışıyorum ama patron “bugün yapacağım, yarın yapacağım” diyerek beni oyaladı, sigortalı yapmadı. Şimdi de işten çıkartmak istiyor, ne yapmalıyım, hakkımı nasıl ararım? Ayrıntılı açıklayın lütfen.”

Sayın okurumuz, ülkemizde işe giren birinin sigortalı çalışması kanun gereğince zorunlu, seçimlik değil. Buna sosyal güvenlikte zorunluluk ilkesi adını veriyoruz.

Yani bir işyerinde işe başlayan kişinin yasal süresi içerisinde SGK’ya tescilin yaptırılması ve adına her ay hizmet ve kazanç bildiriminde bulunulması zorunlu. Bu bildirimleri işçi değil işveren yapmak zorunda…

Ancak ne yazık ki, ülkemizde sigortasız çalışma çok yaygın. Epey azalmış olsa da çalışanlardan yüzde 32’si kayıtdışı çalışıyor.

Başka bir deyişle on çalışandan üçü sigortasız, SGK’ya bildirilmeden, emekli olma hakkını kaybederek çalışıyor. Bu rakam tarım sektöründe daha yüksek…

Kayıtdışı ve sigortasız olarak çalışıyorsanız ne yapmalısınız, ne gibi haklarınız var, haklarınızı nasıl arayabilirsiniz? Ayrıntılı olarak açıklayalım.

SGK DENETİM YAPIYOR!

Sigortasız olarak çalıştırılan kişiler bu durumu SGK’ya şikayet edebilir.

Buna göre çalışanın SGK’ya ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Hattına yada dilekçe ile yapacağı şikayet sonrasında SGK Denetmenleri/Müfettişleri tarafından hizmetlerinizin kayıtlardan tespit edilmesi söz konusu olur. ALO 170 hattını aramak ücretsizdir.

Bu yola özellikle işyerinde çalışırken başvurmak lazım ki müfettiş/denetmen sizi işyerinde görsün…

İşyerinde çalıştığınız sırada gelecek bir Müfettiş/Denetmen geriye dönük olarak bir yıla kadar hizmetinizi tespit edebilir. Bunun için gelen Müfettiş/Denetmene beyan vermeniz ve imzalamanız yeterlidir.

Bir yıldan çok hizmetlerin tespiti için ise çalışanın elinde sigortasız çalıştığı dönemlere dair maaş bordrosu, resmi belge, maaş dökümü, noter belgesi, bankaya verilen maaş yazısı gibi “sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan” belgelerin olması gerekir.

HİZMET TESPİT DAVASI AÇABİLİRSİNİZ

Diyelim SGK’ya şikayet etmenize karşın bir sonuç alamadınız…

İdari aşamalarda hakkınızı alamayanların ikinci bir yol olarak çalışanların haklarını almak için yetkili İş Mahkemesi’ne “hizmet tespit davası” açması da mümkün.

Bunun için de çalışanın işten ayrıldığı yılın sonundan itibaren beş yıllık süre içerisinde dava açması gerekir, yoksa dava açma hakkı zamanaşımına uğrar.

Beş yıllık süre, birden çok işyerinde çalışmışsanız her bir işyeri için işten ayrıldığınız tarih itibariyle ayrı ayrı hesaplanır.

Eğer beş yıllık süre geçtiyse hâkim davayı zamanaşımından düşürür; geçmemişse inceler.

MAHKEMEDE ŞAHİT GÖSTEREBİLİRSİNİZ

Hakkınızı SGK’da veya Çalışma Bakanlığında ararken genel bir kural var: Ya işyerinde fiilen çalışırken görüleceksiniz (ki o da size en fazla geriye doğru bir yıl hizmet kazandırır) ya da elinizde maaş bordrosu, resmi belge, maaş dökümü, noter belgesi, bankaya verilen maaş yazısı gibi “sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan” belgelerin olacak…

Yani SGK müfettişi/denetmeninin tespit imkanları sınırlıdır. Müfettişler ifadeye göre, şahitlere göre size emeklilik günü kazandıramaz… Velev ki gerçekten işyerinde sigortasız çalıştığınıza kanaat getirse bile…

Yani idari aşamada tespit imkanları sınırlı…

Ama iş mahkemesinin hâkimi belge zorunlu olmadan şahitler yada sair deliller ile vicdani kanaatine göre hüküm kurabilecektir.

Türkçesi: Mahkemede göstereceğiniz şahitler ile kazanma olasılığınız yüksek…

SİGORTASI DÜŞÜK GÖSTERİLENLER...

Kayıtdışı istihdamın bir türü de çalışanların aldıkları gerçek ücret üzerinden değil, daha düşük ücretler üzerinden bildirilmesidir.

Ücretleri eksik gösterilen pek çok çalışan asgari ücret üzerinden sigortalı olarak bildirilmektedir.

SGK’ya ücretlerin eksik bildirilmesi çalışanların geleceğinden çalmak, yaşlılıktaki nafakasından kar etmektir.

Bu şekilde ücretleri aldıkları gerçek ücret üzerinden bildirilmeyen kişiler de SGK müfettişleri/denetmenleri yada mahkeme tarafından tevsik edilmesi kaydıyla eksik kazançlarını gerçek tutarına yükseltebilirler.

EMEKLİLİK GÜNÜNÜ KAZANABİLİRSİNİZ...

Mahkeme yoluyla yada SGK müfettişleri/denetmenlerinin raporları sonucu işyerinde çalışmasına karşın sigortalı olarak bildirilmediği tespit edilen çalışanların sigortasız çalıştırıldığı günler sigortalı hale gelir.

Bu sigortalının eksik bildirilen hizmet günleri tamamlanır yada eksik bildirilen maaş tutarları varsa bu tutarlar gerçek tutarına yükseltilir.

SGK tarafından bildirilmeyen hizmeti tespit edilenlere, eksik günleri hizmet dökümlerine eklenir. Böylece çalışanın hiçbir kaybı olmaz.

Eksik günler tespit edilirse emeklilik için de gün kazandırır.

Yani SGK’ya şikayet etmek veya iş mahkemesine dava açmak sizin her zaman lehinize…

---

Kıssadan Hisse

“İnsanın en büyük düşmanı, doğrudan doğruya kendisidir.”

— Çiçero

---

Sorularınız için:

www.twitter.com/bunyaminesen

www.facebook.com/bunyaminesen.yazilar

Yazarın önceki yazıları için:

/yazar/bunyamin-esen-181.html

Yazarın yazı arşivi için:

http://www.inter/bunyamin-esen-1081z.htm