Part-time çalışana kıdem tazminatı hakkı!

Çalışma Bakanlığı’nın getireceği yeni düzenlemeler ile birlikte part-time çalışanlara evden çalışma gibi ‘esnek’ çalışma modellerin de getirileceğini belirten Cem Kılıç'ın o yazısı...

Ulusal İstihdam Stratejisi, “işgücü piyasasının esnekleştirilmesini” sorunların çözümünde kilit unsur olarak görüyor. Bu bağlamda özellikle kısmi süreli çalışma (part - time) gibi esnek istihdam uygulamalarının yaygınlaştırılması temel hedef. Türkiye’de mevsimlik çalışmanın yaygın olması part - time çalışmayı fazlalaştırıyor.  Özellikle yazın turizm faaliyetleri part-time’ı artırıyor. Ancak iş yasamızdaki mevcut hal part- time çalışma çalışanlar için uygun değil. İş güvencesi olmadan part - time çalışma ya da diğer esnek çalışma çalışanlar açısından her an işlerini kaybetmeleri ve kıdem tazminatı alamayacak olmaları nedeniyle son derece riskli bir model.

KAYITDIŞI ÇALIŞAN ÇOK

Ülkemizde part – time çalışma gençlerin ve kadınların tercih ettiği, kayıtdışı olarak gerçekleşen bir yapı. İstatistikler de bunu gösteriyor. Ülkemizde toplam 2 Milyon 986 Bin kişi part-time çalışıyor. 2012 verilerine göre toplam istihdamın yüzde 12’si part – time işlerden oluşuyor. Part – time çalışmanın yaş dağılımına baktığımızda, part – time çalışanların yüzde 33’ü, 30 – 45 yaş aralığında. 15 – 30 yaş arası part – time çalışanların toplam part – time çalışanlar içinde payı yüzde 25. Daha çok genç ve orta yaşlılar part-time çalışıyor. Part – time yapılan işlerin kayıtdışı gerçekleştiğini, yani Sosyal  Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirim yapılmadan sigortasız çalışma şeklinde gerçekleştiğini görüyoruz. Nitekim bu durum istatistiklere de yansıyor. Part – time işlerde istihdam edilenlerin yüzde 84’ü SGK’ya bildirilmiyor, kayıtdışı istihdam ediliyorlar. Türkiye’deki part – time algısını ortaya koyan bu istatistik dolayısıyla part – time istihdama yönelik koruyucu ve düzenleyici hukuki yapının oluşturulması gerektiği açıkça görülüyor.

KIDEM TAZMİNATI HAKKI ELDE EDEBİLECEKLER

Part – time çalışmaya ilişkin hukuki düzenlemelerin yapılması zorunlu. Sadece çalışanı ve işvereni de koruyacak bir düzenleme gerekli. Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı önümüzdeki yasama yılının başında yani 2013 Eylül’ü başında part - time çalışmaları düzenleyecek ve kayıt içine alınmasını sağlayacak yasa çalışmasını Meclis’e sevk edecek. Bu yasal düzenlemede sadece part - time çalışmalar değil, aynı zamanda  “evden çalışma”, “kiralık çalışma” gibi diğer esnek modeller de yer alacak. Yeni yasada kıdem tazminatı, yıllık izin hakkı, fazla çalışma vb.konularda tam süreli çalışanlarla part - time çalışanların eşit haklara sahip olması, kayıtdışılığın önlenmesi konuların başında geliyor.

PRİMLERİ İSTEĞE BAĞLI YAPTIRMAK FARKI KAPAR

Part - time çalışanların ay içerisinde çalışmadıkları sürelere  ait Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerini kendilerinin ödemesi gerekiyor. Bu şekilde çalışacakların yapması gereken Gelir Testi Bürolarına gidip, gelir testi yaptırmak. Belki de hiç prim ödemeden sağlıktan yararlanabilirler. Burada belirleyici olan ay içerisinde elde edilen kazanç tutarı. Test sonucu bulunan kişi başına düşen gelir, asgari ücretin üçte birinden fazla çıkıyorsa, kazanç tutarına göre, 37 TL’den başlayarak 225 TL’ye kadar uzanan prim miktarlarını ödeyerek, diğer sigortalılar gibi 30 gün üzerinden sağlık yardımı alabilirler.  Ayrıca part - time çalışanların emeklilik için prim günlerini tamamlamaları neredeyse imkansız gibi. Bu nedenle benim bu şekilde çalışanlara tavsiyem, “isteğe bağlı sigortaya” geçilmesi. Örneğin ayda 20 gün üzerinden sigortalanan part - time çalışan, ayın geriye kalan 10 günü için kendisi sigorta primlerini yatırarak tüm ay için sigortalanmış sayılır.

%68 KADARI EĞİTİMDEN YOKSUN

Part-time çalışmanın niteliksel boyutu da, Türkiye’deki part – time işlerin neler olduğu konusunda bilgi veriyor. Part – time işlerde istihdam edilen kişilerin yüzde 68’i ilkokul mezunu, okuma yazma bilmeyen, okul bitirmeyen kişiler.

TAM ZAMANLI ÇALIŞANLA AYNI HAKLARA SAHİPLER

Part - time çalışma eğer kayıtdışı yapılmıyorsa, çalışanların sosyal güvenlik hakları bakımından diğer çalışanlardan herhangi bir farkları yok. Ancak çalışma süreleri arasındaki farklardan dolayı part -time çalışanların  prim gün sayıları farkı oluyor.

TÜRKİYE G.KIBRIS'I GEÇTİ

AB’de part – time çalışma oldukça yaygın ve istihdamı arttırma amaçlı kullanılıyor. Örneğin Hollanda’da istihdam edilenlerin yarısı part – time işlerde çalışıyor. İsviçre’de ise bu oran 34,7. AB ortalaması ise yüzde 19,3. Türkiye’de son dönemde yaşanan artışa rağmen istihdam edilenlerin sadece yüzde 12’sinin part – time çalıştığını görüyoruz. Avrupa Birliği içerisinde Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Yunanistan, Güney Kıbrıs’ta part time çalışma oranı Türkiye’den daha az oranda.

KADINLARDA ÇALIŞMA ORANI ERKEĞE GÖRE DAHA YÜKSEK

Part – time çalışan kadınlar dünyada olduğu gibi Türkiye’de de erkeklere göre daha çok . Ülkemizde part– time çalışanların yüzde 60’ı kadın. Çalışan her dört kadından biri part – time çalışıyor. Böylece kadınlarda kayıtdışı oranı yüzde 90’açıkıyor. Türkiye’deki part – time istihdam profili ise düşük eğitim düzeyli ve sosyal güvenceden yoksun bir yapıyı ifade ediyor. Halbuki, gerekli düzenlemeler hayata geçirilirse, işverenlerin part – time ve mevsimlik çalışan kişilerle ilgili algısının değişmesi sağlanır, ayrıca istihdam artışı sağlayabilecek.