İşsizlik sigortası nedir, kimler yararlanabilir?

- İşsizlik sigortası hakkında sıkça sorular sorulur ve çalışanların aklına takılır. İşsizlik sigortası hakkındaki tüm soruların cevapları bu haberimizde.

İŞSİZLİK SİGORTASINA İLİŞKİN SIK  SORULAN SORULAR VE CEVAPLARI

1. Kimler, işsizlik sigortası kapsamındadır?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar,

506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalılar,

Ülkemizde çalışma vizesi ile çalışan yabancı işçiler,

işsizlik sigortasının kapsamında bulunmaktadır.

2. İşsizlik sigortası hizmetlerinden yararlanabilme koşulları nelerdir? Hangi belgeler ile nereye başvuru yapılabilir?

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre, işsizlik sigortası kapsamında bir işyerinde çalışırken; çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenler; hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmak kaydıyla son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak ve hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda www.iskur.gov.tr portalı üzerinden başvurarak iş almaya hazır olduğunu bildirmek koşulu ile işsizlik sigortası hizmetlerinden yararlandırılmaktadır.

Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.

3. İşsizlik sigortası primleri hangi kazanç üzerinden ve hangi oranda kesilmektedir?

İşsizlik sigortası primi, sigortalının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 ve 82 nci maddelerinde belirtilen prime esas aylık brüt kazançlarından % 1 sigortalı, % 2 işveren ve %1 Devlet payından oluşmaktadır.

4. Yersiz alınan ve iadesi istenen İşsizlik sigortası primleri hangi Kurumdan talep edilmelidir?

İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından Sosyal Güvenlik Kurumu, diğer her türlü hizmet ve işlemlerin yapılmasından Türkiye İş Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur.

İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından, sigortalı ve işyeri bazında kayıtların tutulmasından, toplanan primler ile uygulanacak gecikme zammı, faiz ve cezaların Fona aktarılmasından, teminat ve hak edişlerin prim borcuna karşılık tutulmasından, yersiz olarak alınan primlerin iadesinden Sosyal Güvenik Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur.

Yersiz olarak alınan primlerin iadesi ile ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu ile irtibata geçilmesi gerekmektedir.

5. Sigortalı işsizlere hangi hizmetler sunulmaktadır?

Sigortalı işsizlere Kanunda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde, İŞKUR tarafından aşağıda belirtilen ödemeler yapılmakta ve hizmetler sağlanmaktadır;

İşsizlik ödeneğinin verilmesi,

5510 sayılı Kanun gereği genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi,

Yeni bir iş bulma,

Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi verilmesi.

6. İşsizlik ödeneği ne kadar süre ile ödenmektedir?

Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde;

600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,

süre ile işsizlik ödeneği (kanunda yer alan diğer şartları taşınması kaydıyla) verilmektedir.

7. İşsizlik ödeneği miktarı nasıl hesaplanmaktadır?

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı olarak hesaplanmaktadır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir.

Ayrıca işsizlik ödeneğinden damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.

Aşağıda Üç Farklı Örnek Olayda (1 Temmuz 2010'da yürürlüğe giren Asgari Ücrete Göre) Aylık İşsizlik Ödeneği Hesabı Verilmiştir.

Hesaplanan İşsizlik Ödeneği MiktarıDamga vergisiÖdenecek İşsizlik Ödeneği Miktarı

Son 4 Aylık Prime Esas Kazançların aylık ortalaması

SON DÖRT AY ASGARİ ÜCRETLE ÇALIŞAN760,5304,22,01302,19

SON DÖRT AY AYLIK 900 YTL İLE ÇALIŞAN9003602,38357,62

SON DÖRT AY AYLIK 1.800 YTL İLE ÇALIŞAN1.800,007204,75604,38(*)

(*) Hesaplanan İşsizlik Ödeneği Miktarı, Aylık Asgari Ücretin Brüt Tutarının Yüzde Seksenini geçemeyeceği için Ödenecek Aylık İşsizlik Ödeneği Miktarı bu şekilde hesaplanmıştır.

8. Sigortalı işsizler, işsizlik ödeneklerini İŞKUR'a başvurduktan sonra ne zaman, nasıl ve nereden alabilirler?

İlk işsizlik ödeneği ödemesi, ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılır. Sigortalı işsizler, TC Kimlik Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte her hangi bir PTT şubesine başvurarak işsizlik ödeneklerini alabilirler.

9. İşsizlik ödeneği hangi hallerde kesilmektedir?

İşsizlik ödeneği almakta iken;

Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden sigortalı işsizlerin ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilir.

Gelir getirici bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilen sigortalı işsizlerin ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilir.

Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir. Ancak, bu hallerin sona ermesi durumunda, ödemelere yeniden başlanır. Şu kadar ki, bu suretle yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sona erdiği tarihi geçemez.

10. Ölen Sigortalı İşsizlere ait fazla ödemeler tahsil edilir mi?

Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilmez.

11. İşsizlik ödeneğinden herhangi bir kesinti yapılacak mıdır?

İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulamaz, nafaka borçları dışında haciz ve başkasına devredilemez.

12. Son 120 günde kesinti sayılmayan haller nelerdir?

Bizmet akitleri 4447/51 inci madde kapsamında sona eren sigortalı işsizlerin, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte;

Hastalık,

Ücretsiz izin,

Disiplin cezası

Gözaltına alınma,

Hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali,

Kısmi istihdam,

Grev,

Lokavt,

Genel hayatı etkileyen olaylar,

Ekonomik kriz,

Doğal afetler,

Nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, son 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmamaktadır.

13. Sigortalı işsizlerin, işsizlik ödeneği alırken sağlık hizmetlerinden yararlanması mümkün müdür?

5510 sayılı Kanun gereğince, işsizlik ödeneği alanlar genel sağlık sigortası kapsamına alınmış olup bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortalısı kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabileceklerdir.

14. Sigortalı işsizin, işsizlik ödeneği alırken bir işte çalışmaya başlaması halinde yapması gerekenler nelerdir?

İşsizlik ödeneği alırken gelir getirici bir işte çalışmaya başlayanların (bir gün dahi olsa) işe girdiği tarihi takip eden günden başlayarak 15 gün içinde en yakın İŞKUR birimine bilgi vermeleri gerekmektedir. Kurumumuza bilgi verenlerin ödenekleri, (tekrar yeni bir ödeneğe hak kazanamayacak şekilde işten ayrılınması halinde) ilgililerin başvurdukları tarih itibarıyla yeniden başlatılmaktadır. İlgililerin işe girip girmedikleri Kurumumuzca takip edilmektedir. Kurumumuz tarafından yapılan kontrollerde gelir getirici bir işte çalışmaya başlanılmasına karşın 15 gün içerisinde Kuruma bilgi verilmediğinin anlaşılması halinde ödenek kesilmekte ve kalan ödenek yeni bir ödenek hak kazanamayacak şekilde işten ayrılınmasıması halinde ödenmemektedir. Yapılan fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte tahsil edilmektedir.