Eğitim bütçesi nerelere harcanıyor?
Milli Eğitim Bakanlığı bütçeden en yüksek payı alan ikinci bakanlık. Peki bu pay eğitimde nerelere harcanıyor?
Milli Eğitim Bakanlığı bütçesi, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda görüşülüyor. Türkiye'nin bütçeden eğitimi ayırdığı pay her yıl artıyor.
2015 bütçesinde Milli Eğitim Bakanlığı'na ayrılan pay önceki yıla göre yaklaşık yüzde 11 oranında arttı. Geçen yıl, YÖK ve üniversite bütçeleriyle birlikte toplamda yaklaşık 72 milyar TL olan eğitim bütçesi, bu yıl 80 milyar TL.
Bunun 62 milyar TL'si MEB'e, yaklaşık 18 milyar TL'si de YÖK ve üniversitelere ait. Ancak yaklaşık 800 bin öğretmenin çalıştığı MEB'in bütçesinin yüzde 78'i personel ve sosyal güvenlik pirimi giderlerine gidiyor. Öte yandan bütçe artarken eğitimin ihtiyaçları ve öğrenci sayısı da artıyor.
DERSLİK İÇİN 18.6 MİLYAR TL GEREKİYOR
Eğitim Reformu Girişimi'nin (ERG) çalışmalarına göre 2013-2014 eğitim öğretim yılında iki yıl önceki öğretim yılıyla karşılaştırıldığında mevcut öğrenciye, 3 milyon öğrenci daha eklendi. TEPAV'ın verilerine göreyse ilk ve orta okullarda sınıf mevcutlarını 31'e, liselerde 34'e düşürmek için tam 69 bin 413 ek dersliğe ihtiyaç var. Derslik yapımı için 18.6 milyar TL'ye ihtiyaç var. Oysa MEB 2015 bütçesinde yatırımların karşılanacağı sermaye giderleri için ayrılan pay yaklaşık 6 milyar TL.
OECD'NİN GERİSİNDEYİZ
Eğitim bütçesinin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYH) oranında da Türkiye OECD ülkelerinin gerisinde. Türkiye'de eğitim bütçesinin GSYH içindeki payı 4.23 iken OECD ülkelerinde bu oran yüzde 6 civarında.
Eğitim Reformu Girişimi Araştırma Koordinatörü Dr. Alper Dinçer, eğitim bütçesindeki artışın enflasyondan arındırıldığında daha düştüğünü hatırlatıyor.
"BÜTÇE ARTMASINA RAĞMEN BAŞARI YERİNDE SAYIYOR"
Dinçer, Türkiye'de uzun yıllardır eğitim bütçesinin arttığını ancak öğrenci başarısının yerinde saydığını söylüyor:
"Türkiye düşük nitelikli eğitim tuzağının içinde. Daha fazla para harcayıp düşük nitelikli eğitim vermeye devam etmişiz yıllardır. Bütçenin yüzde 80'i personel harcaması, bunun eğitime dokunan kısmı yok. Bakanlık bu haliyle öğretmenleri atayan maaşlarını veren, yerlerini değiştiren bir çeşit insan kaynakları hizmeti sunan bir birim. Paranın nereye harcandığı da önemli. Eğitim finansmanında çok ciddi eşitsizlikler var.
Türkiye'de ilk ve orta okulların en temel gereksinimlerini karşılamak için bütçeleri yok. Eğitim kesintisiz sekiz sene olduğunda 1997- 1998'de Milli Eğitim Bakanlığı'nın yatırım bütçesi toplam bütçesinin yüzde 30'una yaklaşmıştı. Ciddi yatarım kaynağı ayrılmıştı.
Eğitim 12 sene zorunlu ama sanki bir şeyi değiştirmemiş gibi davranıyoruz, sadece seçmeli derslerin her yıl gerektirdiği öğretmen sayısı 26 bin. 2013-2015 Orta Vadeli Mali Plan'da öngörülen ortalama yatarım giderleri MEB bütçesinin sadece yüzde 10'una denk geliyor. Türkiye'nin 2023'te iddialı bir büyüme hedefi var. Bütçe ve hedefler arasında çok ciddi bir uçurum var. Bakanlık ikili öğretimi bitireceğiz diyor ama ikili eğitim artıyor. Bunu bitirmeniz için daha fazla derslik yapmamız lazım."
KAYNAKLARI FARKLI KULLANMIŞ OLSAYDIK...
Sorunun kaynak sorunu değil kaynakları yönetememe sorunu olduğunu söyleyen Dinçer, "Hizmetiçi eğitime ayrılan kaynakların yüzde 96'sı ulaşım ve konaklamaya gidiyor. Sadece ücretli öğretmenler için geçen sene 1.5 milyar TL ayrıldı. Bir yandan açık için ücretli öğretme çaıştırıyorsunuz. Diğer yanda norm fazlası olan öğretmenler de var. Norm fazlası olan öğretmen, öğretmenlik yapmıyor. İl ya da ilçe milli eğitimde oturuyor, maaşını alıyor. Özel okula devam etmek isteyenlere verilen teşvik de eklendi. Bu paraları ziyan etmiyor olsaydık okullarımızın bütçesi olabilirdi. Ya da dezavantajlı okullarda sıcak yemek veriliyor olabilirdi" diye konuşuyor.
"BÜTÇE ÖNCELİK EĞİTİM DİYOR"
SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı'ndan (SETA) Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim üyesi Prof.Dr. Erdal Tanas Karagöl, bütçenin büyük bölümünün personel giderlerine gittiğini ancak buna nitelikli iş gücü açısından da bakmak gerektiğini söylüyor:
"Bakanlık bütçelerinde Maliye Bakanlığı'ndan sonra en büyük payı alan Milli Eğitim Bakanlığı bütçesi. Orta uzun vadede eğitimin ekonomik büyümeye olumlu katkısı yansımış olacak. Geçmiş yıllarla karşılaştırınca Savunma Bakanlığı bütçesinin üç katı kadar eğitim bütçesi var. Eskiden tam tersiydi. Önceliğin nerede olduğu konusunda fikir veren bir durum. 10 yıl önceki milli eğitimin yatırımları ile şu andaki okullaşma rakamları ve fiziki ihtiyacı karşılaştırmak haksızlık olur. Son 10-12 yılda da fiziki yatırımların artmasında kamunun yanı sıra özel sektörün önemli katkıları var. Derslik ihtiyacının karışlanmasında tamamlayıcı yatırımların yapılması gerekli olacak. Özel sektörü teşvik etmek önemli."
Karagöl, "Kişi başı gelirin yükseltilmesi, Gayri Safi Milli Hasıla'nın yükseltilmesi birebir eğitimle ilgili. Bunları görüyoruz, ne yapmamız gertiğini biliyoruz. Eylem planları hazırlanıyor" diye konuşuyor.