Öğrenciler kıyafet serbestisine ne diyor?

Tek tip kıyafet uygulamasının kaldırılması yönündeki çalışmalar, 1995 yılına kadar uzanıyor. Bakanlığın Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı tarafından 1995-1996 eğitim öğretim yılında ilk ve orta öğretimde önlük giyilmesi konusunda öğrencilerin, eğitimcilerin, velilerin, eğitim sendikası, dernek ve vakıf temsilcilerinin görüşlerinin de alındığı 6 bin 500 kişi üzerinde anket çalışması yapıldı.

O dönemde okullarda Bakanlar Kurulu kararıyla 1981'de yayımlanarak yürürlüğe giren kılık-kıyafet yönetmeliği uygulanıyordu.

Anket sonuçlarına göre, öğrenciler başkalarının sık sık değişik kıyafetlerle okula gelmelerinin kendilerini rahatsız etmeyeceğini ifade etti. Bu durumdan rahatsız olarak okula gelmede isteksiz olacağını belirten öğrencilerin oranı ortalama yüzde 9,4 gibi düşük kaldı.

Çalışma için 7 bölgeden birer il seçilerek merkez ve ilçelerinde anket uygulandı. Örneklemi oluşturan öğrencilerin yüzde 51,9'u erkek, yüzde 48,1'i kız öğrencilerden oluştu. Öğrencilerin yüzde 72,7'si il, yüzde 27,3'ü ilçe okullarında öğrenim gördüğünü belirtti.   

''Önlük/forma giymekten hoşlanıyor musunuz?'' sorusuna ilköğretim 4 ve 5. sınıfların oluşturduğu 1. kademe öğrencilerinin yüzde 71,3'ü, ilköğretim 7 ve 8. sınıfların oluşturduğu 2. kademe öğrencilerinin yüzde 33,7'si ve lise öğrencilerinin yüzde 38,4'ü ''evet'' yanıtını verdi. Aynı soruya ''hayır'' cevabını verenlerin sayısı 1. kademede yüzde 28,7, 2. kademede yüzde 66,3 ve liselerde yüzde 61,6 oldu. Özellikle 1. kademe öğrencilerinin, 2. kademe ve lise öğrencilerine kıyasla önlük ya da forma giymekten daha hoşnut göründüğü belirlendi. Ayrıca kız öğrenciler, yüzde 51,4'lük oranla erkek öğrencilere göre önlük uygulamasından daha memnun göründüğü ortaya çıktı.

Soruyu ''evet'' şeklinde cevaplandıran öğrencilerin buna ilişkin gerekçelerinin dağılımına bakıldığında ise  1. kademe öğrencilerin yüzde 75,9'u, 2. kademe öğrencilerinin yüzde 82,7'si ve lise öğrencilerinin yüzde 76,7'si ''öğrenci olduğumu hissediyorum'' seçeneğini işaretledi.  

''Yaka, kravat ve kurdele takmaktan hoşlanıyor musunuz?'' sorusunu yanıtlayan öğrencilerden 1. kademede olanlarının yüzde 66'sı, 2. kademedekilerin yüzde 28,5'i ve lisedekilerin yüzde 28,5'i ''evet'' ifadesini seçti. Buna karşılık, 1. kademe öğrencilerinin yüzde 34'ü, 2. kademe öğrencilerinin yüzde 71,6'sı, lise öğrencilerinin de yüzde 71,7'si ''hayır'' yanıtını verdi.

Bu soruya ''hayır'' yanıtını veren 2. kademedeki öğrencilerin yüzde 86,4 oranında büyük bir çoğunluğunun hoşnutsuzluk nedeni terleyip bunalmaları olarak görüldü. Konu ile ilgili olumsuz görüş bildiren lise öğrencileri de 2. kademe öğrencileriyle yaklaşık oranda aynı görüşü paylaştı.

-Serbest kıyafetle kendilerini özgür hissediyorlar-

''Okul dışında herhangi bir kıyafetle okula gelmeyi tercih eder miydiniz?'' sorusunu 1. kademe öğrencilerinin yüzde 42,5'i, 2. kademe öğrencilerinin yüzde 67,7'si ve lise öğrencilerinin yüzde 67,1'i ''evet'' şeklinde cevapladı. Buna göre, lise ve 2. kademe öğrencileri, 1. kademe öğrencilerine göre okul dışında da giyebilecekleri bir kıyafetle okula gelmeye daha fazla tercih etti. Aynı soru için erkek öğrencilerin yüzde 62,9'u, kız öğrencilerin ise yüzde 55,6'sı ''evet'' seçeneğini işaretledi.

Soruya ''evet'' diyen öğrencilerin bunu gerekçelendirmesi istendiğinde 1. kademe öğrencilerinin en öncelikli gerekçesi yüzde 71,7 oranıyla ''Kendimi daha özgür hissederim'' oldu. Buna karşılık, 2. kademe ve lise öğrencilerinde başlıca gerekçe sırasıyla yüzde 71 ve yüzde 81,8'e ulaşan oranlarda ''Daha rahat hareket ederim'' oldu.

Öğrencilere ''Okula forma ile gelme zorunluluğu olmasa, arkadaşlarınızın sık sık değişik kıyafetlerle okula gelmesi sizi nasıl etkiler?'' sorusu da yöneltildi.

Birden fazla seçeneğin işaretlenebildiği bu soruda üç grup öğrenci de başkalarının sık sık değişik kıyafetlerle okula gelmelerinin kendilerini rahatsız etmeyeceğini ifade etti. Bu durumdan rahatsız olarak okula gelmede isteksiz olacağını belirten öğrencilerin yüzdesi ortalama yüzde 9,4'te kaldı.

-Eğitimciler, veliler ve sendikalar-

Eğitimci ve velilerin büyük çoğunluğu çalışmaya göre, öğrencilerin önlük ya da forma giymelerinden yana olduklarını belirtti. Böyle bir kıyafetin okul ortamında gerekli olduğunu, bu kıyafet içinde onları öğrenci olarak hissettiklerini ve uygulamayı kullanışlı ve ekonomik bulduğunu ifade etti. Tüm öğretmenler, önlük uygulamasının amacının okulda birlik ve bütünlüğü sağlamak, gelir dağılımındaki eşitsizliği gizlemek olduğunu vurguladı.

Velilerin çoğunluğu çocuklarının okul dışında giyebilecekleri bir kıyafetle okula gitmelerini uygun bulmadı. Ancak lise öğrencisi velilerin azımsanmayacak bir kısmı, çocukların önlük içinde kendilerini rahat hissetmediği gerekçesiyle bu görüşün aksi yönünde görüş bildirdi.

Eğitim çevresini oluşturan sendika, dernek, vakıf temsilcileri uygulamanın çağdaş, demokratik bir topluma uygun olmadığını, öğrenci başarısı ve yaratıcılığını olumsuz yönde etkilediğini ifade etmelerinin yanı sıra, mevcut uygulamanın ekonomik açıdan olumsuzlukları üzerinde durdu.

-Öneriler-

Çalışmanın öneri bölümünde ise 1981'deki ''Kılık-Kıyafet Yönetmeliği''nin gereksinimlerin bir kısmına cevap verirken bir kısmına da cevap veremediği belirtildi. Uygulamanın öğrenci, eğitimci ve velilerden, temelde hareketi sınırladığı için eleştiriye maruz kaldığı dile getirilerek, bütün grupların okul kıyafetinin ayrıntıdan uzak olması gerektiği görüşünde birleştiği vurgulandı.

Hareketi sınırlayan önlük ya da formanın yarattığı rahatsızlık duygusunun ergenlik çağındaki ikinci kademe ve lise öğrencilerinin ruhsal durumu ile birleştiğinde mevcut uygulamanın öğrencinin sınırlandığı ve tek tipleştirildiği bir uygulama olarak ortaya çıktığı kaydedildi.

Öte yandan öğretmenlerin de o dönemde uygulanmakta olan Kılık Kıyafet yönetmeliğinden rahatsız oldukları ve bu konuda da sıkıntılarını bildirdiklerinin altı çizildi.

-Çalıştay önerisiyle anket yapılmıştı-

Öte yandan, Nimet Baş'ın Milli Eğitim Bakanlığı yaptığı Haziran 2009'da ''Öğrenci Okul Kıyafetlerini Değerlendirme Çalıştayı'' yapılmıştı. Çalıştayın tavsiye kararlarından biri de okul kıyafetlerine pedagojik ve toplumsal gerçekler ışığında belirli bir serbestlik getirilmesi olmuştu.

Çalıştaydaki önerileri değerlendiren Bakanlık, 2010 yılında internet sitesinde ilk ve ortaöğretim kurumlarındaki öğrenci kılık-kıyafetlerine ilişkin bir anket yapmıştı. Ankette, öğrenci, öğretmen ve velilerin görüşleri alınırken sorularda sadece ''evet'' ya da ''hayır'' seçenekleri sunulmuştu.

Ankete göre, ''Önlük kalksın, serbest kıyafet gelsin'' diyenlerin sayısı ''Önlük uygulaması devam etsin'' diyenlerin önüne geçmişti. Sonraki günlerde Milli Eğitim Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, ''Fiili uygulama ile yönetmelikteki tezatlığı gidermek üzere yürüttüğümüz çalışma, yeni eğitim-öğretim yılında başlayacak bir uygulamayı kapsamamaktadır'' denildi.