Çalışma izni olan yabancılara 'turkuaz kart'

Yabancıların kayıt dışı çalışmalarının önlenmesi, yerli-yabancı iş gücü dengesi kurularak, nitelikli yabancı iş gücünden de yararlanılmasını öngören Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısı, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

Kanun, uluslararası iş gücüne ilişkin politikaların belirlenmesi, uygulanması, izlenmesi, yabancılara verilecek çalışma izni ve çalışma izni muafiyetlerine dair iş ve işlemlerde izlenecek usulleri, yetki, sorumlulukları, uluslararası iş gücü alanındaki hak ve yükümlülükleri düzenliyor.

Kanun, Türkiye'de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan; bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya gören; staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar ile yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan kişileri kapsıyor.

Türkiye'de çalışan yabancı işçi sayısında artış

Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı başkanlığında, Bakanlık Müsteşarı, AB, Dışişleri, Ekonomi, İçişleri, Kalkınma, Kültür ve Turizm bakanlıklarının müsteşarları ile Uluslararası İşgücü Genel Müdüründen oluşacak.

Konuyla ilgili kamu kurumları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarının temsilcileri kurul üyesi olarak toplantıya davet edilebilecek.

Bakanlık; kurul kararlarını, uluslararası iş gücü politikası esaslarının ve Türkiye'nin uluslararası iş gücü ihtiyacının belirlenmesinde dikkate alacak.

BAKANLIK ÇALIŞMA İZNİ VERECEK

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; yabancı istihdamı taleplerini almak, değerlendirmek ve uluslararası iş gücünün etkilerini izlemek üzere yabancı başvuru, değerlendirme ve izleme sistemi kuracak.

Bakanlık; yabancı istihdamı ihtiyacına ve düzenleme kapsamındaki diğer konulara ilişkin kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden bilgi, belge talep edebilecek.

Kanun kapsamında yer alan yabancılar, çalışma izni olmadan Türkiye'de çalışamayacak veya çalıştırılamayacak.

İlgili kanunlarda, Türkiye'nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar ile uluslararası sözleşmelerde, "çalışma izni almadan çalışabileceği" belirtilen yabancılar, bu kanuna göre çalışma izni almadan çalışabilecek, çalıştırılabilecek.

Çalışma izni başvuruları yurt içinde Bakanlığa, yurt dışında büyükelçilikler veya başkonsolosluklara yapılacak.

Çalışma izni başvuruları, yetkili aracı kurum tarafından da yapılabilecek.

Bakanlık, Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu kararları doğrultusunda çalışma izni başvurusunun değerlendirilmesinde ve çalışma izni puanlama sisteminin oluşturulmasında kullanılacak kriterleri belirleyecek.

Usulüne uygun olarak yapılan başvuruların değerlendirilmesi, 30 gün içinde tamamlanacak.

ÖN İZİN ALINACAK

Mesleki yeterlilik gerektiren sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ön izin alınacak. Sağlık hizmetlerinde Sağlık Bakanlığı, eğitim hizmetlerinde Milli Eğitim Bakanlığı bu hizmetlerde mesleki faaliyette bulunacak yabancılara ön izin vermeye yetkili olacak.

Yükseköğretim kurumlarında çalışacak yabancı öğretim elemanları için ise YÖK Başkanlığından ön izin alınacak. Ar-Ge merkezi belgesi olan firmalarda Ar-Ge personeli olarak çalışacak yabancıların çalışma izni başvuruları Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının olumlu görüşü olması halinde değerlendirilecek.

Uluslararası işgücü politikasına uygun olmayan, sahte veya yanıltıcı bilgi, belgelerle yapılan, gerekçesi yeterli görülmeyen, kamu düzeni, güvenliği veya sağlığı açısından Türkiye'de çalışmasında sakınca görülen yabancılar ile Türkiye'nin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan başvurular reddedilecek.

Türkiye'de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl çalışma izni olan yabancılar, süresiz çalışma iznine başvurabilecek. Süresiz çalışma izni olan yabancılar, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanacak. Ancak seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü olmayacak.

TBMM Genel Kurulunda kabul edilen Uluslararası İşgücü Kanunu'na göre, yabancıya, iş veya hizmet sözleşmesinin süresini aşmamak koşuluyla, belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en çok bir yıl geçerli çalışma izni verilecek.

Yabancıya verilecek çalışma izni aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok 2 yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok 3 yıla kadar sonuçlandırılacak.

Türkiye'de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl çalışma izni olan yabancılar, süresiz çalışma iznine başvurabilecek. Süresiz çalışma izni olan yabancı, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanacak. Ancak seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü olmayacak.

YABANCI ÇALIŞANA TURKUAZ KART VERİLECEK

Eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye'deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine, istihdama etkisi doğrultusunda, Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulunun önerisiyle, başvurusu bakanlıkça uygun görülen yabancılara "Turkuaz Kart" verilecek.

Turkuaz Kart, ilk 3 yılı geçiş süresi olmak kaydıyla verilecek ve kart sahibi yabancı, kanunla düzenlenen süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanacak. Turkuaz Kart sahibi yabancının, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına, "Turkuaz Kart sahibi yakını" olduğunu gösteren ve ikamet izni yerine geçen belge verilecek.

Turkuaz kart uygulamasında; akademik alanda uluslararası kabul görmüş çalışmaları bulunanlar, bilim, sanayi ve teknolojide stratejik kabul edilen bir alanda öne çıkanlar, ihracat, istihdam veya yatırım kapasitesi olarak ulusal ekonomiye önemli katkı sağlayan ya da sağlaması öngörülenler, "nitelikli yabancı" olarak değerlendirilecek. Ancak, geçici koruma sağlanan yabancılara, Turkuaz kart ile ilgili düzenlemeler uygulanmayacak.

Verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti, ikamet izni yerine geçecek. Ancak Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda tanımlanan, "mülteci" ya da "ikincil koruma" statüsü sahibi dışındaki yabancıların ikamet izinleri, çalışma izni yerine geçmeyecek.

6 AYDA TÜRKİYE'YE GELMEK ZORUNLU OLACAK

Çalışma izni alan yabancı, çalışma izninin geçerliliğinin başladığı tarihten itibaren 6 ay içerisinde Türkiye'ye gelmek zorunda olacak, bu süre içerisinde Türkiye'ye gelmeyen yabancının çalışma izni iptal edilecek.

Çalışma izni muafiyetinden yararlanarak çalışan yabancılar, muafiyetlerini belirten bir belge ile kendilerine sağlanan ikamet izni gibi haklardan yararlanabilecek.

Kanunla, Türkiye'de diplomatik ve konsiller temsilciliklere bağlı olarak faaliyet gösteren okul, kültür kurumu, din kurumu gibi birimlerde görevli yabancılara ve bu kişilerin eş, çocuklarına çalışma izni muafiyeti alarak çalışabilme kolaylığı tanınıyor.

- Çalışma izni ve iptali

Çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti, süresinin sona ermesi veya bakanlıkça iptal edilmesi halinde geçerliliğini yitirecek.

Yabancının çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti; iznin geçerlilik tarihinden itibaren 6 ay içinde Türkiye'ye gelmemesi, pasaportunun veya pasaport yerine geçen belgesinin geçerlilik süresinin uzatılmaması, çalışmasının herhangi bir nedenle sona ermesi, Türkiye'de çalışmasında sakınca olduğunun bildirilmesi, bir yıldan uzun süre Türkiye dışında kalması ve yurt dışında kalış süresinin belirlenen süreyi aşması hallerinde iptal edilecek.

- İstisnai izinler

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen ve uluslararası işgücü politikasına uygun, eğitim düzeyi, ücreti, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri özellikleri itibarıyla nitelikli işgücü olarak değerlendirilen yabancılara çalışma izni verilmesinde istisnai hükümler uygulanacak.

İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığı tarafından Türk soylu olduğu bildirilen, KKTC vatandaşı ve AB üyesi ülke vatandaşları da çalışma izni konusunda istisnai haklardan yararlanabilecek. Türk vatandaşlığı ile bir bağı olması ve ülkemizde ikamet etmesi nedeniyle, bir Türk vatandaşı ile evli ve eşiyle Türkiye'de evlilik birliği içinde yaşayan yabancılar da bu kapsama alınacak.

Uluslararası koruma talebinde bulunan ve henüz başvurusu hakkında son karar verilmemiş veya şartlı mülteci olan yabancılar, uluslararası koruma başvurusu tarihinden, geçici koruma sağlanan yabancılar ise geçici koruma kimlik belgesinin düzenlendiği tarihten 6 ay sonra çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti almak için başvurabilecek.

Uluslararası koruma altındaki yabancıların geçerli çalışma izni veya çalışma izni muafiyetine sahip olması, bu kişilere Türkiye'de mutlak kalış hakkı sağlamayacak.

- Türkiye'de bir yükseköğretim kurumunda örgün öğretim programlarına kayıtlı yabancı öğrenciler, çalışma izni almak kaydıyla çalışabilecek.

TBMM Genel Kurulunda kabul edilen Uluslararası İşgücü Kanununa göre, Serbest Bölgeler Kanunu kapsamında çalışacak yabancıların çalışma izni başvuruları Ekonomi Bakanlığına yapılacak. Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılan değerlendirme neticesinde çalışma izni alması uygun görülen yabancılar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilecek.

Çalışma izni alanlara kanunun itiraz, yükümlülük, denetim ve cezalara ilişkin hükümleri uygulanamayacak. Bu konularda Serbest Bölgeler Kanunu hükümleri uygulanacak.

Türkiye'de bir yükseköğretim kurumunda örgün öğretim programlarına kayıtlı yabancı öğrenciler, çalışma izni almak kaydıyla çalışabilecek. Önlisans ve lisans öğrencileri, öğrenimlerinin ilk yılının tamamlanmasından sonra çalışma iznine başvurabilecek ve kısmi süreli çalışabilecek.

Örgün öğretim programlarına kayıtlı lisansüstü öğrenciler için bu sınırlamalar uygulanmayacak. Yabancı öğrencilere verilen çalışma izinleri, geçerli öğrenci ikamet iznini ve bu ikamet izninin sağladığı hakları sona erdirmeyecek.

YABANCI MÜHENDİS VE MİMARLAR

Öğrenimlerini Türkiye'de bir yükseköğretim kurumunun mühendislik ve mimarlık fakültelerinde veya yurt dışında Yükseköğretim Kurulu tarafından tanınan yükseköğretim kurumunda tamamlayarak mühendis ve mimar olan yabancılar, proje bazlı ve geçici süreyle çalışma izni alarak mühendislik ve mimarlık mesleklerini yapabilecek.

Yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşlar, Türkiye'de devlet daireleri ile resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karşı resen veya yerli kuruluşlarla taahhüt ettikleri mühendislik veya mimarlıkla ilgili işlerde yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izniyle yabancı mühendis ve mimar çalıştırabilecek.

Kanunla çalışma izni kararlarına karşı idari itiraz ve yargı yolu düzenleniyor.

Çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti başvurusunun reddi ve düzenlenen belgelerin iptali kararları, yabancı çalıştıran işverene veya bağımsız çalışma izni, süresiz çalışma izni yabancıyla ilgili meslek kuruluşuna da Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ yapılacak.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilecek kararlara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde itiraz edilebilecek. İtirazın reddedilmesi halinde ise idari yargı yoluna başvurulabilecek.

Çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti alan yabancılar ile yabancı çalıştıran işverenler, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerini kanuni süresi içerisinde, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre yerine getirecek.

PARA CEZASI VERİLECEK

Kanunla, yabancılar ve işverenlerin yükümlülüklerini yerine getirmemeleri durumunda uygulanacak yaptırımlar düzenleniyor. Kanuna göre verilen idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içerisinde ödenecek.

Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeksizin bağımsız veya süresiz çalışma izni ile çalışan yabancıya 400 TL, yabancı çalıştıran işverene her bir yabancı için 400 TL idari para cezası verilecek.

Çalışma izni olmaksızın; bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya 2 bin 400 TL, bağımsız çalışan yabancıya 4 bin 800 TL, yabancı çalıştıran işverene veya işveren vekiline her bir yabancı için 6 bin TL tutarında idari para cezası verilecek. Aynı ihlallerin tekrarlanması durumunda para cezaları bir kat arttırılarak uygulanacak.

İdari para cezaları genel bütçeye gelir olarak kaydedilirken, çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar, sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilecek.