Dayıbaşı sistemi nedir, ne kadar maaş alır

MEMURLAR-ÖZEL İÇERİK- BÜNYAMİN ESEN- İş Kanunu Taşeron Sistemine Ne Diyor?

Manisa’dan okurumuz Elif Türkcan soruyor: “Bünyamin bey, Soma’daki madende taşeron olduğunu söylüyorlar. Taşeron olunca farkı ne? Taşeron nedir açıklar mısınız? Taşeron olmasa bu kaza olmaz mıydı? Türkiye’nin canı yandı. Anlamak istiyoruz ama kafamız karışık, izah ederseniz memnun oluruz…”

Sayın okurum, gerçekten çok yoğun kafa karışıklığına neden olan önemli bir konuyu soruyorsunuz.

Soma’da bir özel maden işletmesinde meydana gelen kazada 301 işçiyi kaybettik.

Tarihe “Soma Maden Faciası” olarak geçen olayda 301 madencinin ocağına alev düştü, üç yüz bir canın yüzlerce yetimi geride kaldı.
Ateş yalnızca ocağa düşmedi, tüm Türkiye’nin yüreği parçalandı, ihmallerin tartışılması birinci gündemi oluşturmaya başladı.
Tartışılan hususlardan birini de Soma’daki madende taşeron olup olmadığı oluşturuyor.
Ne var ki, bu tartışmalarda iş hukukunda yeterince uzman olmayan kişiler konuştuğundan bir karmaşa var. Neyin taşeron olup olmadığı, hangi koşulların yasaya uygun hangi koşulların yasa dışı olduğu pek bilinmiyor.
Taşeron nedir, nasıl işler, hukuki sınırları ve sonuçları nelerdir? Ayrıntılı açıklayalım.

Dayıbaşı Sistemi Nedir?

Gelelim bu hukuki ve genel izahtan sonra Soma’daki madende olana.
İşçilerin anlattıklarından öğrendiğimize göre Soma’daki madenlerde fiilen taşeron yok. Zaten bu madenlerin ruhsat sahibi Türkiye Taş Kömürü İşletmeleri, işletmeciler ise rödovans sistemi ile kiracı firma.

Ama öyle bir sistem var ki, işçilerin canına okumuş: “Dayıbaşı” veya “Ağabaşı” sistemi.
Buna göre işçiler takımlar halinde bu dayıbaşı denilen kişiler tarafından işe alınmışlar, o kişiden ücretlerini almışlar, o kişinin talimatı ile hareket etmişler.
Örneğin bacacı tabir edilen madenciler ne kadar çok çalışırsa onları işe alan bu “dayıbaşı” işverenden o kadar çok prim almış.

Bu yüzdendir ki işçiler canımız çıkıncaya kadar zorlanarak çalıştırılıyorduk diyor.
İşçiler 1000-1500 TL arasında ücretlere talim ederken bu dayıbaşıları onbinlerce TL ücret almış…

Taşeron Nedir, Ne Değildir?

Ülkemizde 2003 yılından bu yana 4857 sayılı İş Kanunu yürürlükte. Tüm iş hayatı düzenlemeleri bu kanuna göre yapılıyor.
İş Kanunu’nda tanımlanan iş ilişkilerinden birini de alt işverenlik, halk arasındaki ismiyle taşeronluk oluşturuyor. Bu düzenleme iş yaşamının hukuki anlamda esnekleştirilmesi uygulamalarının bir parçası.
Buna göre, zaten çalışan bir işverenden iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işverene taşeron (alt işveren) deniyor.

Ancak İş Kanunu bu şekilde taşeron olmayı sınırlandırmış bulunmakta.
Bir işyerinde ancak işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde taşeron alabilmek mümkün.

Örneğin ana üretimi kömür madenciliği olan bir işverenin kömür çıkartma işini taşerona vermesi kanuna göre yasak, zira bu onun “esas işi”.
Ama örneğin yan bir iş olarak “madene elektrik tesisatı/ kablo döşeme” işini taşerona verebilmek mümkün.

YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN