Dışişleri memurları için neler değişti?

Çeşitli kurumlarda çalışan devlet memurları için hizmet gereği olarak getirilmiş bulunan bir takım şartlar bulunabiliyor.

Bu şartlar bazen hizmetin gereği bazen de güvenlik tedbirlerinin uygulanması amacıyla düzenlenmiş olabilmekte.

Bunlardan birini de Dışişleri Bakanlığı personeli için getirilmiş bulunan “izinsiz evlenme yasağı” oluşturmakta.

Dışişleri memurları evlenmeden önce müstakbel eşleri için Bakanlıklarından izin almak ve gelecekteki eşinin güvenlik soruşturması sonucunun temiz gelmesini beklemek zorunda.

Ancak bu yasağın uygulanması Anayasa Mahkemesi’nin bugün yayınlana bir iptal kararı ile değişmiş bulunuyor. Başka bir deyişle Dışişleri memurları için bugünden itibaren önemli bir değişiklik meydana gelmiş bulunmakta.

Peki, Anayasa Mahkemesi ne karar verdi, bu karar hangi gerekçelere dayanıyor, hangi sonuçları doğuracak? Ayrıntılı olarak açıklayalım.

Bakanlığın Güvenlik Soruşturması Hakkı Var

Dışişleri Bakanlığı’nın işleyiş ve çalışma usul ve esasları 6004 sayılı Dışişleri Kanunu ile düzenlenmiş bulunuyor.

Dışişleri Bakanlığı memurlarına getirilen düzenleme ve sınırlamalar da 6004 sayılı bu Kanundan geliyor.

6004 sayılı Kanuna göre Dışişleri Bakanlığı’nın, kendi yapacağı yarışma sınavları ile alacağı memurlar başta olmak üzere, yurtiçi ve yurtdışı teşkilatında istihdam edeceği personel ve eşleri için güvenlik soruşturması yaptırabilme hakkı bulunuyor. Görüldüğü üzere güvenlik soruşturması yalnızca memura değil eşine de havi.

Güvenlikle bağlantılı gerekçelerle, Bakanlık memurları evlenmeden önce Bakanlığın iznini almakla yükümlü tutulmuş.

Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hali için de bir yaptırım getirilmiş: “İzin almadan evlenen memurların istifa etmiş sayılmasına” karar verilmiş.

Bu durum ise, hem Bakanlıkça izin verilmeyen hallerde hem de başvurmadan yapılan evliliklerde geçerli.

Başka bir deyişle, evlenecek olan bir Dışişleri memuru Bakanlığı izin vermezse, ya aşkı tercih edecek ya da kariyerini…

Evlenme Yasağı Neleri Kapsıyordu?

Esasen Dışişleri memurlarının evlenmeleri ile ilgili izin süreci gayet anlaşılabilir bir düzenlemeyi oluşturuyor.

Amaçlanan ise belli: Diplomatik görevlerde devleti temsil niteliği bulunan dışişleri memurlarının eşlerinin de temsil niteliğine haiz olması ve vazifenin gerektirdiği özel hallere uygun düşmesi.

Keza düzenlemenin diğer bir temel amacı ise, dışişleri memurlarının evlenecekleri kişilerin güvenlik soruşturmasından geçirilmesi ve diplomatik misyonların güvenlik şartlarının ihlal edilmesinin önüne geçmek.

Gerçekten de Türkiye’nin en önemli sırlarına yeri geldiğinde görevleri gereğince muttali olan bu memurların özel hayatlarındaki ilişkiler devlet açısından sonuç doğurabilir. Bu nedenle de özel bir düzenleme yapılması makul.

Bakanlığın izin vermediği, başka bir deyişle güvenlik soruşturmasından geçmemiş biriyle evlenmek de bu anlamda yaptırım uygulanabilecek bir durum olarak ortaya çıkıyor.

İşte bu nedenle 6004 sayılı Kanunun 20 nci maddesine “izin almadan evlenen memurların müstafi sayılması” hükmü konulmuş bulunmakta.

Anayasa Mahkemesinin Gerekçesi Ne?
İşte Anayasa Mahkemesi bu hükmü, yani izin almadan evlenme halinin istifa sayılması hükmünü 27.03.2014 tarihli ve 2014/68 Karar sayılı ilamı ile iptal etmiş bulunuyor.

Anayasa Mahkemesi, memurun sırf evlendiği için görevden el çektirilmesini hukuka uyar bulmuyor.

Anayasa Mahkemesi gerekçesinde, yaptırımların hukuka uygun olabilmesi için “elverişlilik”, “gereklilik” ve “orantılılık” ilkelerine uygun olması gerektiğini ifade ediyor.

Elverişlilik, başvurulan önlemin ulaşılmak istenen sonuç ile uyumlu olmasını; gereklilik ise başvurulan önlemin amaç bakımından gerekli olmasını ifade etmekte.

Orantılılık (ölçülülük) ise uygulanan yaptırım ile suçun orantılı olmasını, başka bir ifade ile uygulanan önlem ile ulaşılmak istenen amacın orantılı olmasını ifade ediyor.

İşte Anayasa Mahkemesi “evlenme halinde müstafi sayılmayı” bu son ilkeye aykırı bulmakta.

Türkçeleştirirsek, Anayasa Mahkemesi, dışişleri memurlarının evlenmesine güvenlik soruşturması getirilmesini makul buluyor; ancak izin almadan evlenmenin memuriyetten çıkartılmayı gerektirmesini ölçüsüz bir ceza olarak tanımlıyor.

Yasak Maddesi İptal Edildi

Anayasa Mahkemesi söz konusu yasağı bugünkü Resmi Gazete’de yayınlanan kararı ile iptal etmiş bulunuyor.

Anayasa Mahkemesi kararları Resmi Gazete’de yayınlandığı tarihte yürürlüğe giriyor.

Bu çerçevede bugünden itibaren Dışişleri Bakanlığı memurları, Bakanlıktan izin almadan evlense dahi “istifa etmiş sayılmayacak”, yani görevine devam edebilecek.

Öte yandan, önemle belirtelim, Dışişleri Bakanlığı personelinin evlenmeden önce Dışişlerinden izin alma sorumluluğu halen sürmekte. Keza güvenlik soruşturması da, eşler için de yapılacak.

Ancak izin almamanın bugünden itibaren bir yaptırımı bulunmayacak.

Bu durum, bazı dışişleri memurları açısından hukuki bir kazanım olarak ortaya çıkmakta.

Öte yandan, bu durumun diplomatik misyon şefliklerinin güvenliği açısından yaratabileceği boşlukların değerlendirilerek, konu ile ilgili olarak yakın zamanda yeni bir yasal düzenleme yapılacağını beklemek yerinde olacaktır.

---

Kıssadan Hisse
“Başarılarımız, yaptığımız kötü hareketlerden daha çok düşman kazandırır.”
— Thomas Jefferson

---

Sorularınız için:

Yazarın tüm yazıları için: