Emeklilerin en sık sorduğu sorular nedir?

Almanya’da yaşayıp Türkiye’den emekli olmak isteyenlerin karşılaştığı temel soruları Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yönelttik. SGK yetkilileri, birçok vatandaşın bu konuda mağduriyet yaşadığını ve kendilerine şikâyette bulunduğunu dile getiriyor.

Çifte vatandaşlık sahibi olanların durumu, mavi kart sahibi olanların Türkiye’den emekli olmak istemeleri halinde Türk vatandaşlığında geçen sürelerin borçlanmada dikkate alınıp alınmayacağı, ev hanımlarının emeklilik durumu, Türkiye’deki sigortalı çalışmışlık süreleri gibi konularda sıkça karşılaşılan soruların cevaplarını okuyucularımız için derledik.

Almanya’da yaşamakta olup Türkiye’den emekli olmak isteyenlerin çifte vatandaşlıktan, borçlanmaya kadar birçok konuda soruları var. SGK zaman zaman yapılan seminerlerle halkı bilgilendiriyor.

MAVİ KART SAHİPLERİNİN TÜRKİYE’DEN EMEKLİLİK DURUMU

3201 sayılı kanun hükümlerine göre yurtdışı borçlanılması yapılabilmesi için borçlanma talep tarihinde ve borçlanmaya ilişkin sürelerde Türk vatandaşı olmak gerekmektedir. Konuyla ilgili kurum uygulaması şu şekilde düzenlenmiştir:

“12/6/2009 tarihli ve 27256 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5901 sayılı “Türk Vatandaşlığı Kanunu”nun 28. maddesi ile doğumla Türk vatandaşı olup da sonradan vatandaşlıktan çıkma izni almak suretiyle yabancı bir ülke vatandaşlığını kazanmış olanlara, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakların kullanımında, ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınan haklar aynen tanınmıştır. Söz konusu maddeye göre, Türk vatandaşlığından çıkmadan önce kazanılmış sosyal güvenlik hakları, ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla aynen Türk vatandaşlarına tanınan haklar gibi kullanılabilecektir. Bu durumda, kanunda borçlanmadan yararlanabilmenin başvuru sahibinin borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı olma şartına bağlanması, ayrıca Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlanma talebinde bulunulmayan yurtdışı süreleri kazanılmış hak niteliği taşımadığından, kamuoyunda “pembe ya da mavi kart sahibi” olarak bilinen doğumla Türk vatandaşlığını kazanmış olup da sonradan vatandaşlıktan çıkma izni almak suretiyle yabancı bir ülke vatandaşlığını kazananlar, başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadıklarından borçlanma kapsamındaki sürelerde Türk vatandaşı olsalar bile, borçlanma hakkından yararlanamayacaklardır. Ancak, bunların Türk vatandaşlığından çıkmadan önce borçlandıkları ya da borçlanma talebinde bulundukları yurtdışı süreleri kazanılmış hak niteliğinde olduğundan, borçlanmaları geçerli sayılacak, aylığa hak kazanmada ve aylık hesabında kanuna göre Türkiye’de geçmiş bir hizmet olarak değerlendirilecektir.”

Kurumun uygulaması aleyhine açılmış olan davalarda mahkemelerce, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 28/04/2010 tarihli, 2010/10-210 Esas ve 2010/240 Karar numaralı kararı emsal karar olarak anılmakta ve Kurum işleminin iptaline, talep tarihinde Türk vatandaşı olma şartı aranmaksızın, davacının Türk vatandaşlığında geçen çalışma sürelerini borçlanmaya hakkı olduğunun kabulüyle, borçlanma talebinin geçerli olduğunun tespiti yönünde hüküm kurulmakta, söz konusu hüküm Yargıtay tarafından da onanarak kesinleştiğinden ilgili mahkeme kararı ve Yargıtay ilamı dikkate alınarak sigortalıların borçlanma talepleri kabul edilmektedir. Alınan bu kararlar kişiye mahsus kararlar olduğu için genelleştirilerek uygulanamamaktadır.

ÇİFTE VATANDAŞLIĞI OLANLARDA HERHANGİ BİR KISITLAMA YOK

Çifte vatandaşlar,  3201 sayılı kanuna göre Türk vatandaşları ile aynı şekilde yurtdışı borçlanma hakkından faydalanabilmektedirler. Bu durumda olanlar için bir kısıtlama bulunmamaktadır.

TÜRKİYE’DEN SİGORTA BAŞLANGICI OLANLAR VE OLMAYANLARIN DURUMU FARKLI

3201 sayılı kanunun uygulanmasında yurtdışı borçlanması yapanların Türkiye’de çalışmaları olması ya da olmaması durumu önem arz etmektedir.

Buna göre;

- Yurtdışında hizmet borçlanmasına dair sürelerin 5510 sayılı kanun kapsamında hangi sigortalılık haline göre geçmiş sayılacağının belirlenmesinde söz konusu süreler, başvuru sahiplerinin Türkiye’de sigortalılıkları varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa 5510 sayılı Kanunun 4.maddesinin 1.fıkrasının (b) bendi kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilmektedir.

- Yurtdışı borçlanması yapan kişilerin ilk işe giriş tarihleri Türkiye’de çalışmalarının bulunup bulunmamasına göre farklı şekilde tespit edilmektedir. Şayet Türkiye’de hizmeti yoksa ilk işe giriş tarihi borcun ödendiği tarihten toplam borçlanılan gün sayısı kadar geriye gidilerek, Türkiye’de çalışması var ve bu tarihten önceki süreler borçlanılmışsa Türkiye’deki çalışmaya başlanılan tarihten toplam borçlanılan gün sayısı kadar geriye gidilerek, tespit edilmektedir.
Bu iki durum  kişilerin emeklilik durumlarını doğrudan etkilemektedir.

ALMANYA’DAKİ EV HANIMLARINA YÖNELİK BORÇLANARAK EMEKLİLİK DEVAM EDİYOR

3201 sayılı kanunun 1’inci maddesinde belirtildiği üzere, Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmuş olanların yurtdışında ev kadını olarak geçirdikleri sürelerini borçlanma imkanları bulunmaktadır.
Yurtdışı borçlanması yapanlara aylık bağlanması ve aylık ödemelerinin devam etmesinin şartlarından birisi de yurda kesin olarak dönülmüş olmasıdır. Yurda kesin dönüş; “aylık tahsis talebinde bulunanların yurtdışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları şeklinde tanımlanmıştır.

Yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanarak yukarıda sayılan kişilere yurtdışında ikamet etseler bile aylıkları ödenmektedir. Bağlanan bu aylıklar yeniden çalışmaya başlaması ya da ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alması halinde durdurulmaktadır.

Yurtdışında ev kadını olarak geçirilen sürelerin borçlandırılması yasal bir zorunluluk olup şu an için bu borçlanmanın durdurulması yönünde bir çalışma bulunmamaktadır.

SGK’DAN VEYA ATAŞELİKLERDEN HER ZAMAN ÜCRETSİZ BİLGİ ALINABİLİR

Konu ile ilgili Berlin Çalışma Müşavirliği’nden aldığımız bilgilere göre Türkiye’den emekli olmak isteyen vatandaşlarımız öncelikle Çalışma Müşavirliği ya da Çalışma Ataşelikleri’nden, gerekiyorsa doğrudan SGK’dan ücretsiz bilgi alabiliyor. Berlin Çalışma Müşavirliği, Haziran 2012 sonrasında başlanılan “GeringfügigeBeschaeftigung” veya “Minijob” olarak bilinen cüzi çalışmaların şayet varsa Türkiye’de alınan emekli maaşının kesilmesine neden olduğu bilgisini veriyor.

VATANDAŞIMIZ DİKKATLİ OLMALI

Uzmanlarında belirttiği ve araştırmamızda da gördüğümüz üzere “yurtdışı borçlanma yolu ile Türkiye’de emekli olma” konusu ticari bir sektör haline gelmiş durumda. Devletlerin bu sektörü denetlemesi veya bir yaptırım uygulaması şimdilik mümkün görünmemektedir. O halde daha önce holdingler ve kooperatifler konusunda yaşanan mağduriyetlerin olmaması için görev vatandaşın kendisine düşmektedir.

Bu nedenle vatandaşlarımız;

Borçlanma işlemlerinin 3 ay gibi bir sürede, dava açılması gereken durumlarda ise bir yıl gibi bir sürede bitirileceğini söyleyenlere,

Mavi kartlıların yabancı ülke (Örn: Alman) vatandaşlığında geçen sürelerinin de borçlanılabileceğini söyleyenlere,

Türkiye’de bir sigorta başlangıcı olup işine son verdikten sonra bu tarih ile yurtdışı çalışmalarının veya sürelerinin başladığı tarih arasında Türkiye’de boşta geçen sürelerin de borçlanılabileceğini
söyleyenlere,

Yurtdışı borçlanma yolu ile SGK’dan emekli aylığı alanların yurtdışında (Örn:Almanya’da) SGK’ya yüzde 15 sosyal sigorta destek primi ödemek suretiyle çalışmaya devam edilebileceğini, bu konuda mahkemelerden karar alınabileceğini söyleyenlere kesinlikle inanmamaları gerekir.

Zira uzmanlara göre bu hususların hiçbiri yasal olmadığı gibi yargı kararları da bu vaatlerin aksi istikametindedir.

Diğer yandan vatandaşlarımız hiçbir aracı kuruma veya şahsa SGK’ya yatırılacak borçlanma bedellerini vermemeli, bizzat kendileri bu bedelleri gerek Türkiye’de gerekse yurtdışında şubeleri bulunan Halkbank, Vakıfbank veya Ziraat Bankası aracılığıyla SGK hesabına havale etmelidir.