Emeklilik hesaplama yöntemi değişti!

MEMURLAR- ÖZEL İÇERİK- Sosyal Güvenlik sisteminden çeşitli reformların yapıldığını ve bu reformalrın emekli maaşlarını ve hesaplama yöntemini değiştirdiğini belirten memurhaber.com yazarı Bünyamin Esen, merak edilen sorular cevaplıyor.

İstanbul’dan okurumuz Salih Akın Söztutan soruyor: “Bünyamin bey, emeklilik için yaşımı doldurmayı bekliyorum. Daha sekiz senem var. Ben de çalışmaya devam ediyorum. 1500 Lira alıyorum, patron her ay maaşımı SGK’ya tam bildiriyor, şikayetim yok. Bir yazıda okuduğuma göre bu şekilde çalıştıkça emekli maaşım düşüyormuş. Eğer ayni maaşında ayda boyunca değil ayda 5 gün sigortalı gösterilirsem maaşım artarmış. Doğru mudur, ne yapmalıyım, gelecekte kuş kadar maaş almak istemiyorum. Maaşımı arttırmak, gelecekte yüksek maaş almak için ne tavsiye edersiniz?”

Sayın okurum, ne yazık ki 2008 yılı sonrasında çalışmaya devam ettikçe gelecekte alacağınız emekli maaşınızın düşüyor, bu doğru. Prim ödediğiniz her ay için gelecekteki emekli maaşınız bir iki lira düşüyor.

Gelgelelim, bunu engellemek adına ayda beş gün sigortalı gösterilmeniz de kanuna aykırı. Bu durumun tespit edilmesi halinde hem işvereninizin canı yanar hem de sizin maaşınız düşer.

Çalışmaya devam ettikçe emekli maaşı neden düşüyor, düşmeyi engellemenin yolu var mı, ne yapmanızı tavsiye ederiz.

Tüm okurlarımızı bilgilendirecek şekilde açıklayalım.

Emeklilik Hesaplama Yöntemi Değişti

Öncelikle emeklilikte alınacak maaşın neden çalışmaya devam ettikçe düşeceğini açıklayalım.

Sosyal güvenlik sistemimizde çeşitli dönemlerde reformlar yapıldı. En önemli reformlar 1999’da ve 2008’de gerçekleşti.

Her bir reform emekli maaşının hesaplanmasında etkili olan aylık bağlama oranını değiştirdi.

31.12.1999 öncesindeki dönem, aylık bağlama oranının, yani ödediğinizin primin ne kadar emekli maaşını yükselteceğini belirleyen oranın, en yüksek olduğu dönemdi.

Bu oran 01.01.2000 ve sonrasında düşürüldü. İlk 3600 gün için yüzde 3,5; 3600 günden sonraki her 360 gün için % 2 ve 9000 günden sonraki her 360 gün için ise yüzde 1,5 oldu.

Son reform ise, aylık bağlama oranını neredeyse minimum hale getirdi.

01.10.2008 sonrasında her çalışılan yıl için aylık bağlama oranı % 2 olarak sabitlendi.


Aylık Bağlama Oranı 2008 sonrası Düşük

Sosyal güvenlik sistemimizde ne kadar ekmek o kadar köfte prensibi olduğunu daha önce yazmıştık.

Ekmek hizmet günü köfte ise sigortalı gösterilen tutar yani ödenen prim miktarı.

İşin Türkçesi, 1999 yılından 2008 yılına giderken ekmeğin arasını konulan köfte sayısı azaldı.

İşin özü burada…

İşte bu hesaplama oranlarının değişmesi kişilerin hangi dönemde daha çok çalışmışlar ise ona göre emekli maaşlarının daha ağırlıklı olmasını da sağladı.

Zira 1999 ve öncesinde işe girişin olan biri için emekli maaşı üç farklı dönem için sanki kısmi aylık hesaplanır gibi ayrı ayrı hesaplanıyor, sonra bu aylıklar birleştiriliyor.

1 Ekim 20008 sonrasında çalışmaya devam eden bir kişinin aylık bağlama oranı % 2 olarak uygulanan dönemi artıyor; bu ise emekli maaşının düşmesini getiriyor.


Düşmeyi Önlemek de Mümkün

Ancak bu herkes için böyle değil.

Asgari ücret ve bunun biraz üzerindeki ücretlerde çalışılan her ay için gelecekte alınacak emekli aylığı aylık yaklaşık 2-3 lira düşüyor.

Zira yeni dönemdeki aylık oranı artıyor, 2008 sonrasındaki kazanç oranı önceki dönemin sağladığı avantajı azaltıyor.

Ancak ortalama 2500 TL’den fazla olarak ücret alan kişilerin ücretleri çalıştıkları ay başına azalmıyor, aksine her ay prim ödedikçe gelecekteki emekli maaşı bir-iki lira artıyor.

En fazla artış ise ücretini tavandan yani şuanki rakamıyla brüt 6961 TL 50 Kuruş üzerinden alanlarda oluyor.

Tavandan ya da buna yakın bir ücret alan kişinin gelecekte alacağı emekli maaşı 10-13 TL arasında artıyor.


Eksik Günle Çalışmak İşe Yarar mı?

Gelelim sorunuzun ikinci kısmına.

Ayda 30 gün yerine 5 gün sigortalı olarak yüksek ücretten sigortalı “gösterilen” bir kişinin maaşındaki düşüş durur, bu doğru.

Ancak altını çizmek gerekir ayda 5 gün sigortalı göstermek gelecekte alacağınız emekli maaşınızın artmasını sağlamaz, yalnızca düşüşü durdurur.

Zira gelecekte maaşınız hesaplanırken yüksek prim ödenen dönemler çalıştığınız gün sayısına oranlanacaktır.

Az gün üzerinden yüksek primli bildirilseniz bile bu gün sayınıza oranlanacağından yüksek prim ödenen günün artış etkisi ortaya çıkmaz.

Ancak belirttiğimiz üzere düşük günle sigortalı gösterilmek emekli maaşınızdaki düşüşü durdurur.


Eksik Günle Çalışmak Kayıt dışılıktır

Durdurur durdurmasına da, bu yol çıkar yol mu ve yasal mı?

Bu yolu tavsiye edenler, Bektaşi gibi cümlenin “Namaza yaklaşmayın” kısmını söylüyor geçiyor.

Oysa bir de bu cümlenin başı var, bir de madalyonun diğer yüzü var.

Sosyal güvenlik sistemimizde kişi kaç gün çalışıyor ise o kadar gün sigortalı olmak zorundadır.

İş hukukumuza göre de tam zamanlı iş sözleşmesi yapanlar 30 gün üzerinden çalışır.

Sosyal güvenlikte, tam zamanlı olarak ayda 30 gün çalışan bir çalışanın bir gün dahi eksik bildirilmesi kayıtdışılık yani sigortasız çalışmaktır, suçtur, ağır yaptırımları vardır.


Tespit Edilirse Maaşınız Düşer, İşverene Ceza Kesilir

Kısa dönemde düşük gün üzerinden bildirilmenin çıkarınıza olduğunu zannedebilirsiniz.

Oysa bu kanuna aykırı bir usulsüzlüktür. İşveren ve işçinin anlaşarak kişiyi düşük gün üzerinden sigortalı göstermesi 5510 sayılı Kanuna aykırıdır.

E, aykırı olsa ne olacak, kim anlayacak ki, dediğiniz duyar gibiyim.

Oysa durum hiç de öyle değil.

Aradan on yıl da geçse, siz emekli de olsanız bir müfettiş/denetmen sizin eksik sigortalı gösterildiğiniz tespit ederse maaşınız düşürülür.

Üstelik haksız yere aldığınız fazla maaşlar sizden yasal faizi ile birlikte geri alınır.

Bitmedi! İşvereninize de sizi eksik sigortalı çalıştırdığı her ay için iki asgari ücret idari para cezası kesilir. Artık o da, sizi mi bulur, kuzu kuzu öder mi, Allah bilir…

Üstelik müfettişin bunu tespiti çok kolay: Ayda 5 gün sigortalı gösterildiğiniz işyerinde her türlü evraka 30 gün imza atıyor olacaksınız. Yani kendi elinizle kendiniz aleyhine delil bırakacaksınız.


Peki, Emekli Maaşımı Nasıl Yükseltirim?

O zaman gelecekte emekli maaşınızı yükseltmenin yasal yolu var mı?

Evet var; o da yüksek ücret almak, SGK’ya ortalama 2500 TL üzerinde sigortalı bildirilmek.

Bunun için, öncelikle işvereninizden sizi SGK’ya aldığınız gerçek ücret üzerinden bildirmesini isteyeceksiniz. Zira çalışanların yüzde 90’ı aldığı gerçek ücretten bildirilmiyor, bu ise maaşlarını düşürüyor.

Yani işverenler sizin gelecekte alacağınız maaşı, dul eşinizin nafakasını çalıyor…

Eğer gerçek ücretten bildiriliyorsanız da işverenden maaşınıza artış isteyeceksiniz, örgütlenecek, bunun için mücadele edeceksiniz. İkinci yol bu.

Son yol ise, birden fazla işte çalışmak. Emeklilik beklenilen yıllar aslında çalışanın en olgun, en verimli, en bilgili olduğu dönem. Bu dönemde kısmi zamanlı da olsa başka işlerde de çalışan sigortalılar gelecekte iyi emekli maaşını kapar hem de ülke ekonomisine daha fazla katkı yapmış olur.

Gelecekte yüksek emekli maaşı almanın formülleri bunlar.

Yoksa size hile ile hurda ile yol öğretenler gün gelir maaşınız düşerse sizi yarı yolda bırakır, söylemedi demeyin….