Evlenen kadın nasıl kıdem tazminatı alır?

Okurumuz Ayşe Kahraman soruyor: “Bünyamin bey, bir şirkette muhasebeci olarak çalışıyorum. Kasım ayında evleniyorum. Eşim çalışmamı istemiyor. Evlendikten sonra işten ayrılmak istiyorum. Gerekçem de evlilik yada eşimin çalışmamı istememesi. Bu şartlarda işveren beni işten çıkartırsa tazminat alabilir miyim? Kendi rızamla işten çıkarsam tazminat alır mıyım? Bir de geçerlilik süresi ne zaman başlar? Evlendiğim gün mü? Ayrıca ihbar tazminatı alır mıyım? Teşekkürler.”

Sayın okurumuz, öncelikle “kıdem tazminatı” hakkınızı soruyorsunuz, sonrasında ise “ihbar tazminatı” konusunu. İkisi farklı şeyler, sıkça birbirine karıştırılıyor.

Ayrıntılı olarak İş Kanununları gereğince olan haklarınızı anlatalım.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı işverenin belirli koşullarda çalışana ödemesi gereken 1475 sayılı İş Kanunu gereğince getirilmiş bir tazminat hakkıdır.

Aşağıdaki hallerde kıdem tazminatına hak kazanılır:

1. Çalışanın işveren tarafından “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” sebebi dışında herhangi bir sebeple işten çıkartılması halinde.

2. Çalışanın haklı nedenle derhal fesih hakkı doğuran bir gerekçe ile yada “işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” hali uyarınca istifa etmesi halinde.

Çalışanın ölmesi halinde de yasal varisleri kıdem tazminatı hakkını kazanır.

Çalışan kendi istifa ederse ne olur?

Kendi isteğiyle işten çıkan çalışan, başka bir deyişle istifa eden yada işverenin “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” hali dışında bir nedenle çalışmamayı tercih eden kıdem tazminatına hak kazanamaz.

Ancak bunun dört istisnası vardır:

    İşçinin zorunlu askerlik hizmeti için istifa etmesi.

    Kadın çalışanın evlendiği için istifa etmesi.

    Çalışanın yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla, başka bir deyişle emekli olmak için işten çıkması.

    Çalışanın 3600 gün prim ödeme gün sayısı şartını doldurup emeklilik için çalışmadan yaşı beklemek istemesi yada sigortalılık süresi ve gün şartını yerine getirmiş olması.


İşveren tarafından işten çıkartılırsa…

Öncelikle işveren tarafından işten çıkartılırsanız olacak olanı açıklayalım.

İşveren tarafından evlilik gerekçe gösterilerek işten çıkartılırsanız kıdem tazminatına hak kazanırsınız.

Zira işveren tarafından "ahlak ve iyi niyete aykırı hareketleri" (yani işyeri sırrını açıklaması, işverene sövmesi yada tehdit etmesi, vasıfları hakkında yanlış bilgi vermesi gibi nedenler) dışında hangi nedenle olursa olsun işten çıkartılan çalışan kıdem tazminatına hak kazanır.

İşçinin kendi rızası ve kusuru dışında işten çıkartılmış olması yeterlidir. İş akdinin sona erdirilmesine dair irade işverenden kaynaklanmıştır, kıdem tazminatı hak edilir.

İstifa için süre ne zaman başlar?

Eğer kadın çalışan evlendikten sonra bir yıl içerisinde kendi isteği ile işten ayrılırsa da kıdem tazminatına hak kazanır.

Bu yalnızca kadın çalışanlara tanınmış bir haktır. Bu anlamda cinsiyetçi bir hukuki düzenlemedir. Yasa yapıcı bu düzenleme ile geleneksel aile yapısındaki rolünü korumak istemiştir.

Peki bir yıllık süre ne zaman başlar? Bir yıllık süre kadının resmi nikah ile evlendiği gün başlar. İmam nikahı ile evlenme geçerli bir hak doğurmaz. Resmi nikah üzerinden tam bir yıl sayacaksınız. Bir yılı bir gün geçse dahi kıdem tazminatı alarak istifa etme hakkı düşer.

Ne Kadar Kıdem Tazminatı Alınır?

Çalışanın işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence çalışana 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan fazla olan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.

Kıdem tazminatı olarak her yıl için alınacak “30 günlük ücret” çalışanın maaşının ortalaması değil aldığı son maaşıdır. Bu ücret net ücret değildir, giydirilmiş brüt ücrettir.

Giydirilmiş brüt ücret, çalışana verilen aylık brüt maaşa ikramiye, prim, yol, yemek, yakacak yardımı gibi maddi olanakların eklenmesiyle elde edilen toplam brüt aylık gelirdir. Başka bir deyişle çalışanın eline geçen net maaş değil, vergi ve sigorta primleri dahil tüm ekleri ile birlikte brüt tutar dikkate alınır.

Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece damga vergisi kesintisi yapılır.

Kıdem tazminatında hesaplanabilecek her bir maaşın tavanı vardır. Bu tavan her sene kamu otoritesi tarafından belirlenir. 2013 yılı için kıdem tazminatı tavanı 3.129,25 TL dir.

Yani çalışanın ücreti ne kadar yüksek olursa olsun alabileceği en yüksek “30 günlük ücret” budur. Bu tutar çalışan kaç yıl çalıştı ise o sayı ile çarpılır.

Kıdem Tazminatı Sistemi Değişecek mi?

Kıdem tazminatı ile ilgili önemli bir sorun birçok çalışanın kıdem tazminatını alamaması. Ne yazık ki ülkemizde kıdem tazminatı sistemi iyi işlemiyor ve iş mahkemelerine yansıyan en önemli uyuşmazlıklardan birini oluşturuyor. İstatistiklere göre her 10 çalışandan 9’u kıdem tazminatını alamıyor.

Kamuoyunda bilindiği üzere kıdem tazminatının reforma tabi tutulması gündemde. Sandıldığının aksine kıdem tazminatının kaldırılması değil değiştirilerek bir fondan takip edilmesi söz konusu. Burada amaçlanan kıdem tazminatını işverenin bir borcu olmaktan çıkartarak kamusal bir yükümlülük haline getirmek ve sınırlamak. Yeni sistem bu haliyle tartışmalara gebe.

Ancak şunu belirtmek gerekir ki kıdem tazminatı sistemi henüz değişmedi ve yukarıda belirttiğimiz hususlar aynen geçerli.

İhbar Tazminatı Ayrı Bir Haktır

Sorunuzun ikinci kısmı ise ihbar tazminatı ile ilgili.

İhbar tazminatı ayrı bir konu oluşturuyor. Ancak genelde çalışanlar tarafından kıdem tazminatı ile ihbar tazminatı birbirine karıştırılıyor.

Kıdem Tazminatı 1475 sayılı İş Kanunu uyarınca getirilmiş bir hak iken, İhbar Tazminatı 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca getirilmiş bir haktır.

Okurlarımızdan ihbar tazminatı nedir, hangi şartlarda ödenmelidir, ödememenin yolu nedir konularında sıkça soru soruyorlar.

Bu önemli konuların birbirine karışmaması için sorunuzun bu kısmına da bir sonraki yazımızda cevap verelim.