Hangi memurların yeşil pasaport alırken ayrıcalığı vardır?

MEMURLAR- Hangi memurların yeşil pasaport alırken ayrıcalığı vardır? Detayları Yeni Şafak Gazetesi yazarı Ahmet Ünlü kaleme aldı.

Memurların yurt dışına çıkışlarında büyük kolaylıklar sağlayan yeşil pasaport, mevzuatta hususi pasaport adı altında düzenlenmiştir. Bu pasaport sahipleri, normal pasaport sahipleri için vize isteyen birçok ülkeye vizesiz gidebilmekte olduğu için bu durumun büyük bir ayrıcalık olduğunu ifade edebiliriz.

Bazı kamu kurumlarındaki hizmetli ve memur unvanlı personel yeşil pasaport alabilirken yaklaşık 2 milyonun üzerindeki aynı unvanlı büyük bir kesim ise bu imkândan yararlanamıyor. Nasıl olduğunu izah edelim.

Mevcut uygulamaya göre memur unvanlı personelin kadro derecesi azami olarak 5'inci dereceye kadar yükselebilmektedir. Öğrenim durumuna göre memurların kazanılmış hak aylık derece ve kademesi ise kanunla belirlenen derece ve kademelere kadar yükselebilmektedir. Ancak, 5682 sayılı Pasaport Kanunu'na göre memurların yeşil pasaport alabilmesi için kazanılmış hak aylık derece ve kademesi yerine kadro derecesi esas alınmaktadır. Dolayısıyla memur unvanlı bir personelin istisnalar dışında yeşil pasaport alma hakkı yoktur.
Bazı kurumlarda hizmetliler dahi yeşil pasaport alabiliyor

Ancak, bazı kurumlarda çalışan memur ve hizmetlilerin kadro dereceleri farklı düzenlenmiş olduğundan bunların 1’inci ve 3’üncü dereceye kadar yükselme sorunu yoktur. İsterseniz bir örnekle konuyu somutlaştıralım. 6253 sayılı Kanun’un eki kadro cetveline bakıldığı zaman durum açıkça görülecektir.

Buna göre, TBMM’de çalışan memur unvanlı bir personel, 1’inci dereceli bir kadroya yükselebilir, yine hizmetli unvanlı bir personel de 3’üncü dereceli bir kadroya yükselebilir. Ayrıca, bu bağlamda oto tamir ustası, halıcı, dokumacı, şoför, marangoz, çilingir, kazancı, boyacı-badanacı, aşçı, garson, berber ve dağıtıcı gibi kadrolarda bulunanlar yeşil pasaport imkânından faydalanmaktadırlar. Bu durumun adil olup olmadığını okuyucularımızın takdirine bırakıyoruz.
O zaman başka kurumlarda çalışan memur unvanlı personelin günahı nedir? Yıllarca memurların hukuki olarak 1. dereceli kadrolara yükselmesine engel olmadığı halde Devlet Personel Başkanlığı ve Maliye Bakanlığının engellemesi ile 1. dereceli memur kadrosu ihdas edilmemiştir. Bakalım bu tutum daha ne kadar devam edecektir?

İlkokul mezunu bir personel yeşil pasaport alabilir mi?

Emekli ve ayrılanların yeşil pasaport karşısındaki durumunda biraz farklılık vardır. 5682 sayılı Kanun’un Ek 4’üncü maddesinde emekli olanlar ile görevden ayrılanların yeşil pasaport karşısındaki durumu izah edilmiştir. Buna göre bu Kanunun ek 4’üncü maddesinde; "Devlet memuru olarak 1’inci, 2’nci ve 3’üncü derece kadrolarda bulunup da Hususi Damgalı Pasaport almaya hakkı olan devlet memurları ile subay ve astsubayların taşıdıkları unvan ve/veya rütbeleri taşımakla beraber 1’inci, 2’nci ve 3’üncü derece kadroları almadan emekli olan veya ayrılanlardan devlet memuriyetindeki hizmet süreleri, taşıdığı unvan ve/veya rütbeleri itibariyle bugün Hususi Damgalı Pasaport almaya hak kazananlar emsal alınmak suretiyle bunlara da Hususi Pasaport verilir" hükmüne yer verilmiştir.
Buna göre ilkokul mezunu olup da emekli olanlardan veya ayrılanlardan unvan itibarıyla emsalleri 1, 2 veya 3’üncü dereceli kadrolara atanlar dikkate alınarak ilkokul mezunu emeklilerin yeşil pasaport alma imkanı yoktur. Bunların unvanı ne olursa olsun durum değişmez. Bu konunun tek bir istisnası vardır o da istisnai kadrolardan ayrılan veya emekli olanlardır. Yani ilkokul (ilköğrenim) mezunu olan bir memur 1'inci dereceli basın ve halkla ilişkiler müşaviri kadrosuna veya özel kalem müdürlüğüne atanırsa bu durumda yeşil pasaport alabilir. 

Devlet Personel Başkanlığı'nın istisnai kadrolara yapılan atamalarda öğrenim durumunun dikkate alınmayacağı yönünde bir görüşü olduğu (maalesef aksi yönde de görüşü vardır) için ilköğrenim mezunu bir kişi 1'inci dereceli özel kalem müdürlüğüne atanabilir.

Bu açıklamalardan sonra madde dikkatli bir şekilde incelendiğinde ilköğrenim mezunu bir memurun yeşil pasaport alabilmesine imkân yoktur. Çünkü, 657 sayılı Kanun'un 36'ncı maddesi incelendiğinde öğrenim durumuna göre memurların kaçıncı dereceye kadar yükselebileceği belirlenmiştir. Bu maddeye göre ilköğrenim mezunu memurların hiçbir şekilde 3’üncü dereceli kadroya atanma imkânı yoktur. Bunlar göreve 15’inci dereceden başlayıp, 7’nci dereceye kadar yükselebilirler. 657 sayılı Kanun’un 37’nci maddesi çerçevesinde ise 6’ncı dereceli kadroya yükselebilirler. Dolayısıyla maddenin unvan, hizmet süresi ve eğitim durumu olarak birlikte dikkate alınarak yorumlanması gerekmektedir. 

Diyanet İşleri Başkanlığı uygulamasını düzeltmelidir

Hal böyle iken Diyanet İşleri Başkanlığı’nın ilkokul mezunlarına bu madde gereğince yeşil pasaport imkânı sağladığı bilinmektedir. Bu uygulamanın yanlış olduğunu ifade etmek isteriz. Dolayısıyla ilkokul mezunu olanların hiçbir şekilde yeşil pasaport imkânından yararlanmasının mümkün olmadığını belirtmek isteriz. 

Bu açıklamalardan sonra basına da yansıyan malum şahsın ilkokul mezunu olması nedeniyle hiçbir şekilde yeşil pasaport alma imkân ve ihtimali yoktur. Yapması gereken şey ise hukuksuz olarak alındığını düşündüğümüz yeşil pasaportun iade edilmesidir. 

Zaman Gazetesi'nin haberine göre; “Belge aynı zamanda Gülen’in pasaport alma hakkının olduğuna onay veren yazı olması bakımından da anlamlı. 7 Kasım 1990 tarihli Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Dairesi’nce kaleme alınan belgede, '6. derece kadrodan     5. derecenin 7 kademesinden maaş almakta iken, Başkanlığımızın Çanakkale Merkez Vaizliği’nden 20.3.1981 tarihinde emekliye ayrılan Fethullah Gülen’in bugün görevde olan emsalleri 3. derece kadrodan 3. derecenin 1. kademesinde maaş almaktadırlar. Bilgilerinize arz ederim' ifadeleri yer alıyor. Emniyet Genel Müdürlüğü’ne hitaben yazılan yazının altında dönemin Diyanet Personel Dairesi Başkanı Kadir Bozlu’nun imzası yer alıyor.”

Haber dikkatli bir şekilde incelendiğinde ilgilinin 6. derece kadrodan 5. derecenin 7. kademesinden maaş almakta iken vaizlikten emekliye ayrıldığından bahsetmektedir. Şayet ilgili öğrenim durumu itibarıyla daha ileri dereceye kadar yükselebilseydi kazanılmış hak aylık derecesi 5. derecenin 7. kademesinden değil de bu derece ve kademenin gösterge olarak eş değeri olan 3. derecenin 1. kademesinden ayrılması gerekirdi.  

Ayrıca, 5682 sayılı Kanun'un ek     4'üncü maddesine göre bırakın ilgilinin emekli olmasını halen çalışsaydı dahi 3. dereceli vaiz kadrosuna atanma imkânı olmayacaktı. Dolayısıyla emsal uygulamasıyla bu kişinin yeşil pasaport alma imkânı yoktur. Haberde geçen “bugün görevde olan emsalleri 3. derece kadrodan 3. derecenin 1. kademesinde maaş almaktadırlar” ifadesinin hukuki hiçbir anlamı yoktur. Çünkü ilgilinin emsali ilkokul mezunu bir vaizdir. Bu vaizin de çıkabileceği azami derece ve kademe zaten 6. dereceli kadronun 5. dereceli kazanılmış hak aylık derecesinin 9. kademesidir (zaten ilgili aynı derecenin iki kademe eksiğinde iken görevden ayrılmıştır). Hak ve hukuku ön planda tutanların yapması gereken en pratik yol ise kurumların sehven veya kasten yaptığı hataları bir kenara bırakıp pasaportu iade etmektir. Keşke bunları yazacak duruma hiç gelmeseydik. 

Bu soruna son noktayı koyacak kurum neresidir?

217 sayılı KHK gereğince kamu kurum ve kuruluşlarının personel konularındaki sıkıntılı durumlarına çözüm üretmek zorunda olan Devlet Personel Başkanlığı bu konuda son noktayı koyacak tek kurumdur. Bu Kuruma yazılacak bir yazı ile konu hukuki olarak sorulur ve alınan cevaba kimsenin diyecek bir şeyi kalmaz. Diyebilirsiniz ki birçok konuda hem olumlu hem de olumsuz görüşü bulunan bir Kurumun görüşüne nasıl itibar edeceğiz? Ben de başka seçeneğiniz var mı diye cevap veririm.