İşçiye gece mesaisi yaptırılabilir mi?

- Kanununa göre, çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönemdir(İşK.m.69 f.1). Buradan hareketle işçilere çalışmanın devamı olarak 11 saatlik süre verilebileceği ve mesai başlangıç ve bitiş saatlerinin de değiştirilebileceği husus çıkmaktadır.

GECE ÇALIŞMA SÜRESİ

İşçilere yaptırılacak gece çalıştırmaları 7,5 saati aşamaz. Ancak gerekli olunan hallerde ve mevzuata uygun olarak fazladan çalıştırma yapılabilecektir. Burada işçilerin fazla çalışma ücretleri gibi hakları göz ardı edilemeyecektir.

İŞVERENLERİN GECE ÇALIŞTIRMALARINDA SORUMLULUKLARI VAR MIDIR?

Özellikle 4857 sayılı İş Kanununda işçilerin gece çalıştırılmalarında işverenlere bir takım yükümlülükler getirilmiştir. Kanuna göre;

· İşçiler gece döneminde çalıştırılmaya başlamadan önce sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu alınacak sağlık raporu ile belgelenmelidir

· İşçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilmelidir

· İşçilerin sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanır(m.69 f.4)

· Ayrıca gece çalıştırılan bir işçinin gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş vermekle yükümlüdür(m.69 f.5).

İş Kanununda ve Postalar Halinde Çalışma Yönetmeliğinde işverenin gece çalışmaları ve postalar halinde çalışmalar konusundaki yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğinin denetlenmesi amacıyla, işverenlere her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne verme zorunluluğu getirmiştir(İş K.m.69/5, Yön. 12).

GECE ÇALIŞTIRMA YASAĞI VAR MIDIR HANGİ DURUMLARDA GEÇERLİDİR?

Gece çalışması, mesleki ve fizyolojik nitelikte risklere ortam hazırlaması, işçinin sağlığını bozması, aile başta olmak üzere sosyal çevreden kopmaya yol açması, kişiliğin oluşumu ve gelişimini olumsuz etkilemesi gibi nedenlerle onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin sanayie ait işlerde gece çalıştırılması yasaklanmış; onsekiz yaşını doldurmuş, kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılması için özel düzenlemeler öngörülmüştür(4857 sayılı İş K. Md.73).

Gece çalıştırma yasağı, bu sınırlamalar dışında kalan işlerin yapıldığı işyerlerinde ve bu arada hastane, dispanser, eczane, hamam, lokanta, otel gibi yerlerle, sinema, tiyatro gibi eğlence yerleri için söz konusu değildir.

Kanun, çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılamayacağı yasağını sanayie ait işlerde sınırlandırdığından İş Kanunun uygulaması bakımından sanayiden sayılmayan işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması mümkündür. Buna karşılık kadın işçiler için böyle bir yasak söz konusu olmayıp, bunların gece çalıştırılmalarına ilişkin esaslar 9.8.2004 tarihli Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir .

4857 Sayılı Kanun, 1475 sayılı Kanundan farklı olarak, kadın işçiler için gece çalıştırma yasağı öngörmemiştir. Md.73/f.2’de sadece, onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasların bir yönetmelikle gösterileceği hükmüne yer verilmiştir. Oysa 1475 sayılı Kanunun 69. maddesinin 1.fıkrasında sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek çocuklarla her yaştaki kadınların gece çalıştırılmalarının esas itibariyle yasak olduğu hükmüne yer vererek kadınları çocuklarla birlikte değerlendirilmiş; aynı maddenin 2. fıkrasına dayanılarak “işin özelliği icabı kadın işçi çalıştırılması gereken işlerde” onsekiz yaşını doldurmuş kadınların çalıştırılmalarını düzenleyen 27. Temmuz 1973 tarihli ve 7/6909 sayılı Kadın İşçilerin Sanayie Ait İşlerde Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Tüzük çıkarılmıştır. Bu Tüzüğün 2. maddesine göre onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçiler, beceriklilik, çabukluk ve dikkat isteyen, sürekli olan ve fazla enerji ve kuvvet harcamasını gerektirmeyen işlerde gece postalarında çalıştırılabilirdi. Gece çalıştırma ile ilgili olarak 1475 sayılı eski İş Kanununda sanayie ait işyerlerinde her yaştaki kadınlar için getirilen yasak, kadın-erkek eşitliği ve bu konuda gelişmiş batı ülkelerindeki gelişmeler dikkate alınarak kaldırılmış, gece çalıştırma yasağı sadece çocuk ve genç işçiler için kabul edilmiştir. İş K’nun 73. maddesine göre, sanayie ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır(f.1; İPYön. M.5).

Yargıtaya göre davacının 08-16 vardiyasında çalıştıktan sonra takip eden 16-24 vardiyasında fazla mesaiye kalmasının istendiği ve bunu kabul etmediği için hizmet akdinin feshedildiği anlaşılmaktadır. Davacıdan gece süresinde ve 7.5 saat gibi uzun bir süre ile fazla çalışması istenmiştir. Diğer yandan bir kimsenin 7.5 saat çalıştıktan sonra hiç ara vermeden aynı süre kadar fazla çalışması insan takatini zorlayan bir husustur. Bu nedenle hizmet akdinin haksız olarak feshedildiğinin kabulü gerekir.