Kıdem tazminatı fonu nedir nasıl açılır?

Kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi konusunda; işçi sendikaları hak kaybı oluşturacak bir fon sistemine izin vermeyeceklerini, işveren sendikaları ise zorunlu prim yükünün istihdamı daha da azaltacağını savunuyor.

Kıdem tazminatına ancak İş Kanunu’na tabi olarak çalışan sınırlı bir işçi kesimi hak kazanabiliyor.Bugün iş sözleşmesi sona eren her 10 çalışandan ancak bir tanesi kıdem tazminatı alabilirken, fon sistemi kurulduğunda bütün çalışanlar kıdem tazminatı alabilecek. Herkese kıdem tazminatı hakkı sağlanırken, hakkın içeriğinin bozulmasının, çalışanların daha düşük kıdem tazminatı oranlarıyla karşılaşmasının önüne geçilmesi gerekiyor. Aksi takdirde fon, hakkın yok olmasından başka bir işe yaramayacak.

İŞLETMELER AÇISINDAN KIDEM TAZMİNATI FONU

Kıdem tazminatında fon sistemine geçilmesi halinde işverenlerin en önemli kazancı, kıdem tazminatı maliyetinin planlanabilir hale gelmesi sonucu, yabancılarla yapacakları pazarlıklarda veya kendi mali gelecekleri hakkında daha güçlü bir yapıya kavuşmak olacaktır. İş ilişkisinin sona ermesi çoğu zaman bilinemeyen bir zamana denk geliyor. Özellikle işçinin inisiyatif kullanabileceği, evlenme halinde kadın çalışanda ya da emeklilik halinde tüm çalışanlarda olduğu gibi işveren ani mali yüklerle karşılaşabiliyor. Fon sistemi hayata geçerse her ay bütün çalışanlar için belirli bir miktar prim ödeneceği için maliyet zamana yayılmış olacak.

ÇALIŞANLARIN DURUMU NE OLACAK?

Kıdem tazminatı işten ayrılmalarda ödenen bir tutar olduğundan, çalışanın belirli aralıklarla yüklü bir para kazanmasını sağlıyor. Kişiler bu para ile yapacakları yatırımların temelini hazırlıyor. Kıdem tazminatı fona dönüşürse büyük olasılıkla sadece emekliliğe hak kazanılması halinde kişilere tazminat ödenecek. Toplam parada işçinin hiç kaybı olmasa da işçi kıdem tazminatını ancak emekli olduğunda veya emekli olma ihtimali ortadan kalktığında alabilecek. İşveren tarafından işten çıkarılma, askerlik, emeklilik için yaş dışındaki diğer şartların sağlanması, evlilik sonrası kadın işçinin bir yıl içinde istifa etmesi gibi durumlarda kıdem tazminatı hakkı doğmayacak. Kıdem tazminatı ertelenen bir alacak haline gelecek. Diğer yandan, şimdi kıdem tazminatına hak kazandırmayan bir şekilde sözleşmeleri sona ermiş bile olsa, yine de paraları birikmiş olacak.

İŞVEREN BU DURUMDA NE KAYBEDER?

Çalıştırdığı her bir işçi için fona prim ödemek zorunda kalacak işverenler açısından işgücü maliyetleri bir anda artmış olacak. Ek maliyet olarak görünen bu artış, uzun vadede işverenin lehine olsa da ani bir ödeme yükü getireceğinden çoğu işveren zor durumda kalacak. İşten ayrılmada kıdem tazminatını kaybetme riski olmayan çalışan artık kolay kolay işte tutulamayacak. Özellikle işçi devrinin yüksek olduğu sektörlerde iş ve şirket değiştirmeleri artacak. Devrin çok olduğu belirli sektörlerde, işçilere daha fazla ücret ödenmesine sebep olabilecek.

Mahkemelerde görülen iş davalarının birçoğunu kıdem tazminatı davaları oluşturuyor. İşverenlerin bir kısmı işçi kıdem tazminatını hak etse bile ödemediğinden ve iş mahkemelerinin yükü artmış durumda. Fona geçilmesiyle birlikte iş davalarında önemli bir azalma olması bekleniyor.

PRİMDE HASSAS DENGE

İşçi kesimi için en hassas husus 1 yıl çalışmaya karşılık 1 aylık, yani 30 günlük brüt ücret tutarındaki tazminat miktarının fonla birlikte azalmaması. Bu miktarın korunması için işverenin ödeyeceği prim miktarının doğru ayarlanması gerekiyor. Hesaplamalara göre, yüzde 5 oranında prim ödenerek reel faiz ve ücret artışı ile 25 yıllık çalışma sonunda bir yılın karşılığında 23.5 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı alınabilmesi mümkün olabilecek. Oluşturulacak fona devlet desteği eklenerek 30 günlük tutarın altına düşülmemesi sağlanabilecek.

GÜVENCELİ SİSTEM

Fonun yönetimine sosyal tarafların dahil olması ve onlar tarafından denetlenebilir bir sistem kurulması gerekiyor. Fon konusundaki geçmiş pratiğimiz dikkate alındığında, çalışanlar daha da hassaslaşıyor. Fonun yönetimi mümkün olan en az riskle ve en yüksek getiriyle sağlanmalı. Kıdem tazminatının miktarının işçinin fon yönetimi performansından bağımsız şekilde korunmasının gerekiyor. Çalışanların fon yönetimi performansına dayalı bir yapı kurulursa çalışanın eline geçecek rakam kendisinin tahmin edecek rakamın çok altında kalabilecek.

Milliyet- Cem Kılıç