Memur harcırahlarında en çok merak edilenler

Harcırah kelimesi Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlüğünde “yolluk” olarak tanımlanmaktadır. “Yolluk” kelimesi devlet memurlarına ödenen harcırah manasına kullanıldığında; yol masrafı olarak ödenen para anlamına gelmektedir. Devlet memurları ne zaman harcırah alırlar? Almaya hak kazandıkları harcırahı nasıl alırlar?

Bu soruların cevabı “Harcırah Kanunu”ndadır. Devlet memurlarının ne zaman ve nasıl harcırah alacakları 10/02/1954 tarih ve 6245 sayı ile kabul edilen “Harcırah Kanunu”na göre belirlenmektedir. www.mevzuat.adalet.gov.tr internet adresini tıkladığınızda “Harcırah Kanunu”na kolaylıkla ulaşabilirsiniz. Kanunun ilk maddesini ve başlığını, noktası ve virgülüne dokunmadan kopyalayıp buraya alıyorum. “KANUNUN ŞÜMULÜ: Madde 1 - a) Umumi Muvazeneye dahil dairelerle mülhak ve hususi bütçeli idareler (Köy bütçeleri hariç) ve bunlara bağlı sabit ve mütedavil sermayeli müesseseler;” Belki bu ilk maddeden başlayarak kanunun tamamını bir çırpıda okuyup anlayabilecek devlet memurları mevcuttur. Fakat devlet memurlarının genelinin harcırah kanunu okuyup kolayca anlayabilmeleri mümkün görünmemektedir. Biz dahi müteaddit (birçok) defalar sözlük karıştırarak “Harcırah Kanunu”nu anlamaya ve siz değerli memur arkadaşlara gerekli olduğu kadarı ile açıklamaya çalıştık.

Kanunda harcırah şöyle açıklanmaktadır. “Ödenmesi gereken yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafından birini, birkaçını veya tamamını içerir.” Devlet memuru olarak çalışanlar; bir yere atandıklarında, görev icabı başka bir merkeze gönderildiklerinde, kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler ile bagaj (yanlarında götürecekleri ev eşyaları v.b.) için harcırah (yolluk) almaya hak kazanırlar. Bu harcırah; yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafını içerir. Devlet memuru, bu kanun hükümlerine göre bunlardan birine, birkaçına veya tamamına hak kazanmış olabilir.

Devlet memurları şu hâllerde harcırah almaya hak kazanırlar.

*  Yurt içinde veya yurt dışında görev yapmakta iken yurt içinde veya yurt dışındaki sürekli bir göreve naklen atanan ya da yabancı ülkelerdeki memuriyet merkezi değiştirilen memur ve hizmetlilere yeni görev yerlerine kadar harcırah ödenir.

*  Daimi veya geçici bir görev ile bir tarafa gönderilenler yolda veya yeni görev yerlerinde işe başlamadan vefat ettiklerinde ölüm mahalline kadar olan harcırahları hesap ve buna peşinen ödenmiş ve istirdadı kısmen veya tamamen imkânsız bulunmuş olan nakil vasıtaları bilet ücretleri ilave olunur. Bu suretle tahakkuk edecek istihkak, verilmiş olan avanstan çok ise fazlası tasviye olunur, noksan ise farkı geri alınmaz.

* Memur olarak bir yere tayin olunup da yolda veya yeni memuriyet mahallinde işe başlamadan önce vefat eden memur veya hizmetli ailesini birlikte götürmüş bulunuyorsa, yolluğu hak eden aile fertlerine ölümün vukubulduğu mahalden itibaren ve ailesini birlikte götürmemiş ise bunlara vefat tarihinde bulundukları mahalden itibaren, 45’ inci madde esasına göre harcırah verilir.

* Aşağıda gösterilen memur ve hizmetlilere geçici görev harcırahı olarak yol masrafı ile yevmiye verilir ve hamal (Cins ve adedi beyannamede gösterilmek suretiyle) bagaj ve ikametgah veya vazife mahalli ile istasyon, iskele veya durak arasındaki nakil vasıtası masrafları da ayrıca ödenir:

1. Memurun çalıştığı kuruma ait bir görev için yurt içinde veya dışında başka bir yere gönderilmesinde;

2. Yeni ve eski memuriyetlerine ilişkin bir meseleden dolayı bu kanuna tabi kurumlarca açılan bir dava sebebiyle sanık veya davalı olarak (İşten el çektirilmiş olsun veya olmasın) başka bir yere gönderilenlerden lehinde netice hâsıl olanlara;

3. Memuriyet merkezlerinin bulunduğu mahal dışındaki bir göreve vekâleten gönderilenlere;

4. Fiilen oturduğu mahalden gayrı bir yere açıktan vekâleten gönderilenlere (yalnız gidiş ve dönüşleri için);

5. Geçici kaymakamlık yetkisi ile gönderilenlere; harcırah ödenir.

* Kıta halinde ve bir kumanda altında hareket eden askeri birliklere mensup subay ve askeri memurlarla astsubaylara ve sivil memur ve hizmetlilere yol masrafı ve yevmiye verilmez. Ancak bu hareket, kıtanın daimi yer değiştirmesi veya diğer kuruluşa girmesi için olursa bunlara aile ve yer değiştirme masrafı verilir.

* Geçici görev yerinde hastalanmaları sebebiyle görev yapamayan memur ve hizmetlilere, bu sebeple vazife göremedikleri günlerin en çok yedi günü için yevmiye verilebilir. Hastanede yatırılmak suretiyle tedavi masraflarının kurumlarınca ödenmesi halinde bu günler için yevmiye verilmez.

* Yurt içinde ve dışında tertip edilen milli ve resmi spor temasları dolayısiyle seyahat edecek sporcu ve idarecilerin bu seyahatlerine ait yol masrafları ile yevmiyeleri Maliye Bakanlığı’nın görüşü alınarak İcra Vekilleri Heyetince tesbit edilecek esaslar dairesinde ödenir.

*Müfettiş ve benzeri görev yapanların vazife seyahatlerinde aileleri efradı için harcırah verilmez. Ancak bunlardan görev yerleri değiştirilenlere yeni görev merkezlerine kadar bu kanun hükümlerine göre aile ve yer değiştirme masrafı verilir.

* Bu kanun gereğince verilecek yurtiçi gündeliklerinin miktarı her yıl bütçe kanunları ile tespit olunur.

* Aile masrafı, aile fertlerinden her biri için memur veya hizmetlilerin bu kanuna göre müstehak oldukları taşıt ücreti ile gündeliklerinden oluşur.

* Yurtiçinde yer değiştirme masrafı memur veya hizmetlinin; kendisi için yurtiçi gündeliğinin yirmi katı, harcıraha müstehak aile fertlerinin her biri için yurtiçi gündeliğinin on katı (Bu miktar yurtiçi gündeliğinin kırk katını aşamaz), her kilometre veya deniz mili başına, yalnız kendisi için yurtiçi gündeliğinin yüzde beşi, olarak hesaplanır.

* Yer değiştirme masrafının hesabında dikkate alınacak kilometre veya deniz mili; yurtiçinde, iki mahal arasında mutat olan, gidip gelmeye elverişli en kısa kara veya deniz yolu olarak belirlenir.

Görev tarihinden  itibaren 6 ay zarfında müracaat edenlere bu kanuna göre hak ettikleri harcırah verilir. Müracaata mani kabul edilebilir bir sebebin oluşması durumunda, bu durumun kalkması tarihten itibaren başlar. Bu müddetlerin geçmesinden sonra müracaat edilmesi halinde harcırah verilmez. Bir devlet memuru, memuriyet hayatında göreve başlarken ve emekli olurken olmak üzere en az iki kez harcırah alır.