Memur ve diğer çalışanların doğum ve yıllık izni haklarındaki farklılıklar

Bilindiği üzere ülkemizde hizmet akdine tabi olma bakımından 4857 sayılı İş Kanununa tabii çalışanlar, Deniz İş Kanununa tabi çalışanlar, Basın iş Kanununa tabi çalışanlar, memurlar, 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personel, 657/4/B’ye tabi SSK’lı statüdeki sözleşmeli personel, kamuda görev yapan ama ne memur ne işçi ve ne de sözleşmeli sayılmayan geçici personel olmak üzere yedi büyük çalışan statüsü, yine bunların ayrı ayrı yasaları ve buna bağlı olarak farklı hak ve sorumlulukları bulunuyor.

Önceki yazımızda ülkemizde başlıca çalışan grupları arasında evlenme, ölüm ve doğum durumları gibi insani hallerde uygulanan çarpıcı farklılıklara değinmiştik. Bugün de ülkemizdeki çalışma gruplarına göre kadın çalışanın doğum yapması halinde hak kazandığı ücretli doğum izinleriyle yıllık izinleri arasındaki farklılıkları vurgulayalım istedik.

Doğum iznindeki farklılıklar

Kadın çalışanlara;
Doğumdan önce sekiz, doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı hafta süreyle analık izni verilmesi,  
Çoğul gebelik durumunda, doğum öncesi sekiz haftalık analık izni süresine iki hafta eklenmesi,
Ancak beklenen doğum tarihinden sekiz hafta öncesine kadar sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu tabip raporuyla belgeleyen kadın çalışanın isteği hâlinde doğumdan önceki üç haftaya kadar kurumunda çalışabileceği,  
Bu durumda, doğum öncesinde bu rapora dayanarak fiilen çalıştığı süreler doğum sonrası analık izni süresine eklenmesi gereği,

hem memurların, hem 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personelin, hem 657/4/B’li sözleşmeli personelin, hem geçici personelin, hem de 4857 sayılı İş Kanununa tabi işçilerin tabi olduğu doğum izni hakları oluyor. Tabii şu kadar farkla ki memurlar ve 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personel dışındakiler bu haller süresince işyerlerinden ücret almazlar buna karşın aynı süre için SGK’dan geçici işgöremezlik ödeneği alırlar.

Doğumun erken gerçekleşmesi sebebiyle, doğum öncesi analık izninin kullanılamayan bölümü de doğum sonrası analık izni süresine ilave edileceği hükmü

ise bunlardan 657/4/B’li sözleşmeli personel için geçerli olmayan, memurlar, 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personel ve geçici personel için ise geçerli bir hak durumunda.

5953 sayılı Kanuna tabi gazetecilerin doğum izni ise farklı biçimde düzenlenmiş bulunuyor. Buna göre kadın gazetecinin hamileliği halinde, hamileliğinin 7 nci ayından itibaren doğumun ikinci ayının sonuna kadar izinli sayılması, bu müddet zarfında çalıştığı müessesenin gazeteciye son aldığı ücretin yarısını ödemesi gerekiyor. Doğum gerçekleşmez veya çocuk ölü doğarsa, bu halin vukuundan itibaren bir ay müddetle bu ücretin ödenmesi gerekiyor. Gazetecinin sigortadan veya bağlı bulunduğu teşekküllerden alacağı yardım ise bu ödemeyi etkilemiyor.

Çalışanların Yıllık İzin Hakları

Yıllık izin bakımından da bir farklılık göze çarpmaktadır. Örneğin 4857 sayılı İş Kanununa tabi çalışanlardan aynı işyerlerinde 1-5 yıl arası hizmete sahip olanlar 14 gün, 6-14 yıl arası hizmeti olanların yıllık izin hakkı 20 gün ve 15 yıl ve daha fazla süre ile hizmeti bulunanların yıllık izin hakları ise 26 gün oluyor. 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilerin yıllık izin haklarının ise 20 günden az olmaması gerekiyor.

Gemi adamının yıllık izni

Deniz İş Kanuna tabi çalışanların yıllık izin hakkı aynı işveren veya aynı gemide hizmeti 6 ay ila 1 yıl arasında olanların 15 gün, 1 yıldan fazla hizmeti olanların  ise 30 gün oluyor.  

Yasadaki süreler asgari

İş Kanunlarında tanınan yıllık izin süreleri asgari süreler olup sözleşmelerle veya toplu iş sözleşmeleriyle bu sürelerden daha fazla yıllık izin süresi tanınması da mümkün bulunuyor.

Gazetecinin yıllık izni

Basın İş Kanununa tabi gazetecilerin yıllık izin hakkı işverene göre değil meslekteki kıdemine göre saptanıyor. Buna göre gazeteci meslekteki kıdem 10 yıldan az ise dört hafta, 10 ve daha fazla yıllık kıdemli ise altı hafta yıllık izin hakkına sahip bulunuyor.  

Memurun ve 399’lunun yıllık izni

657 sayılı Kanuna tabi memurlar, 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personel ve “Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslara” tabi sözleşmeli personelde hizmet süresi 10 yıla kadar olanlarda yıllık izin süresi 20 gün, 10 yıl ve üzeri hizmete sahip olanlarda ise 30 gün verilmesi gerekiyor.  

Geçici personelin yıllık izni

Geçici Personelde ise yıllık izin süresinin çalıştığı her bir ay için 2 gün üzerinden hesaplanması gerekiyor.  

Ülkemizde iş akdiyle çalışanlar iş kanunlarına bağlı olarak, kamuda çalışanlardan memurlar, sözleşmeli personel ve geçici personel ayrı düzenlemeler doğrultusunda farklı sürelerde yıllık izin ve mazeret izni hakların tabi bulunuyorlar. Bu durum tedrici gelişen çalışma yaşamımıza bağlı olarak mevzuatımızın da bu paralelde tedrici ve standart dışı oluşmasından kaynaklanıyor. Bahse konu hakların sözleşmelerle artırılabilmesi imkânı göz önüne alınsa bile yasal düzenlemeler sonucunda oluşan ve asgari süreleri ifade eden yıllık izin haklarının  aynı koşulları belirtmesi en azından hukuki açıdan olması gerekendi diye düşünüyoruz.