Memurlarda ve diğer çalışanlarda engelli statüsünden nasıl emekli olunur?

Ülkemizde malûlen emeklilik ile engelli emekliliği oldum olası karıştırılır. Öyle ki bu bilgi karıştırmasından dolayı insanla geç emekli olur, hatta olması gerektiği gibi de emekli olamaz.

Çalışma gücü kaybı bakımında kanunun aradığı malûliyet gerektirir orana sahip olması malûlen emeklilik için yetmez. Zira ilk defa sigortalılığa başlamadan evvel malûliyet gerektirir durumda olmamak da malûlen emekliliğin olmazsa olmaz şartlarındandır.

İşte bugünkü yazımızı da bu konuya yani çalışmaya başlamadan önce malûliyet gerektirir durumda olduğu için malûlen emeklilik hakkına sahip olmayanların nasıl emekli olabilecekleri konusuna ayırdık. Yasaya göre bunları da sigortalılık başlangıçlarına göre kategorize etmek gerekiyor. Ayrıca sigortalılık türlerine göre bunları üç kategoride değerlendirmek gerekiyor.

SSK (4/1-a) sigortalıları

Ekim/2008 öncesi ilk defa iş sözleşmesi ile çalışmaya başlayarak sigortalı sayılanlardan işe başlamadan evvel çalışma gücünün en az üçte ikisinin veya iş kazası ve meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az yüzde 60’ını kaybedenler yaşları ne olursa olsun;

en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığına hak kazanabiliyorlar.

Ekim/2008 sonrası ilk defa iş sözleşmesiyle çalışmaya başlayarak sigortalı sayılanlardan ilk defa çalışmaya başladığı tarihten evvel çalışma gücünün yüzde 60'ını kaybettiği önceden veya sonradan saptanmış olan sigortalılara yaşları ne olursa olsun;

en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla SGK’ca yaşlılık aylığı bağlanması mümkün  bulunuyor.

Sigortalıların ilk defa çalışmaya başladıkları tarihten önce malûl olduklarının saptanması SGK Sağlık Kurulu tarafından yapılıyor.

İş sözleşmesine göre çalışan sigortalılar için 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3960 prim ödeme gün sayısı şartı ilk defa 2008/Ekim sonrası sigortalı olanlar için uygulanacak olup sigortalılık süresinin başlangıç tarihine göre 3960 gün sayısı kademelendiriliyor.



Çalışma Gücü Kayıp Oranı Yüzde 60’dan Az Olanların Emekliliği

SGK Sağlık Kurulunca sigortalının çalışma gücündeki kayıp oranının;

 - Yüzde 50 ilâ yüzde 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılara, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 prim ödeme gün sayısı,
 -  Yüzde 40 ilâ yüzde 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılara, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 prim ödeme gün sayısı,

şartlarıyla herhangi bir yaş koşulu aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanması mümkün bulunuyor.

Emekli Sandığı İştirakçileri (4/1-c Sigortalıları)

Ekim 2008’den Önce Kamu Çalışanı Olanlar

5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmaya başlamış olup, çalışmaya başlamadan önce ilgili mevzuatına göre alınmış ve en az % 40 oranında özürlü olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu bulunanlara,

Göreve girmeden önce raporu olmamakla birlikte daha sonra en az % 40 oranında doğuştan özürlü olduklarını belgeleyenlere,

aylık talep tarihinde kamu görevlisi olarak görev yapmış olmak ve en az 5400 gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş ya da emekli keseneği ödenmiş olması şartıyla, istekleri halinde yaşlılık aylığı bağlanabiliyor.

4/1-c sigortalılarından yukarıdaki şartları sağlamayanların aşağıdaki koşullarla da emeklilikleri mümkün bulunuyor.

Çalışmaya başladıktan sonra, SGK Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;

 a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 5760,
 b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 6480,
 
gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla da yaşlılık aylığı bağlanabiliyor.

Ekim 2008’den Önce Kamu Çalışanı Olanlar
 
5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra kamu görevlisi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya engeli bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından faydalanamayan kamu görevlisinin;

en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanabilmektedir.

5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra kamu görevlisi olarak ilk defa çalışmaya başlayanlara, SGK Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;

 a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
 b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,

malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla herhangi bir yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanması da mümkün bulunuyor.

Bağ-Kur (4/1-b) sigortalıları

Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarlarından, SGK Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
 
a) Yüzde 50 ilâ yüzde 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılara, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 prim ödeme gün sayısı,
b) Yüzde 40 ilâ yüzde 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılara, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 prim ödeme gün sayısı,
 
şartıyla herhangi bir yaş koşulu aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanabiliyor.
 
Bu kapsamdaki sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için, SGK’ca yaşlılık aylığı bağlanması için talepte bulunduğu tarihte prim ve prime ilişkin borcunun bulunmaması da gerekiyor.