Sigortasız işçilik Türkiye'nin kanayan yarası her 100 kişiden 32'si kayıtdışı

Sigortasız işçilik ülkemizin önemli sorunlarından biri. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre; çalışan her 100 kişiden 32’si kayıtdışı. Bu gerçeğin işçiler açısından önemli olumsuz sonuçları var. İşçiler, sigortasız çalıştırıldıkları dönem boyunca sosyal güvenlik haklarından ve devlet destekli sağlıktan mahrum kalıyor. Emeklilik için gereken prim ve gün eksik kalıyor.

AİLESİNİ DE ETKİLİYOR: Bu olumsuz tablo sadece sigortasız çalışan işçinin kendisini değil, eşi ve çocuklarını da etkiliyor. Onlar da sağlık hak sahipliğinden mahrum kalıyor. İşçiler bu durum karşısında çaresiz değil. Yasayla sağlanan haklar var. Yani sigortasız çalıştırılan işçiler, bu haklarını aramalı. Bunun ilk yolu Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) şikayet.

İŞTEN ÇIKMADAN ŞİKAYET: SGK’nın işçi şikayetlerine göre işlem yapabilmesi için ise işçilerin işten çıkmamış olmaları gerekiyor. İşten çıktıktan/çıkarıldıktan sonra yapılan şikayetlerin olumlu sonuç vermediği ifade ediliyor. Ancak, işçinin elinde yazılı belge var ise işten çıktıktan sonra yapılan şikayetlerden de işçi lehine sonuçlar çıkabilir.

TESPİT DAVASI HAKLARI: SGK’ya ve diğer kurumlara şikayetlerden bir sonuç çıkmazsa çalışanın dava açma hakkı var. İşçiler sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde açacakları hizmet tespit davası ile de tespit ettirebilirler. Mahkemece tespit edilen ücretler ile çalışma gün sayıları SGK tarafından dikkate alınır ve o işçinin sigortasına geriye dönük işlenir.

'İHBAR'IN 3 KATI TUTARINDA: Çalıştığı işyerinde sigortasız olduğunu iddia ederek SGK’ya başvuran işçileri, işveren çoğunlukla işten çıkarıyor. Bu durumda işçinin tazminat hakkı var. Tazminat hakkı iş yerine göre değişiyor. Eğer işyerinde 30’un altında işçi varsa, SGK’ya şikayeti sebebiyle işten çıkarıldığında işveren ‘kötü niyetli’ sayılacak ve ihbar tazminatının 3 katı tutarında ‘kötü niyet tazminatı’ ödeyecektir.

KIDEMİ DE ALIYOR: İşverenin işçisini hiç sigortaya bildirmemesi, sigorta primlerini ödememesi ve sosyal haklardan mahrum bırakması işçiye haklı fesih imkanı veriyor. Düşük ücretten bildirim de haklı fesih nedeni. Bütün bu durumlarda iş sözleşmesini sona erdiren işçi kıdem tazminatını alır. İşveren her çeşit sigortasız çalıştırma halinde o işçinin kıdem tazminatını da ödemek zorunda. Yargıtay’ın verdiği kararlar da bu yönde.

30'DAN FAZLA ÇALIŞAN VARSA: Eğer işçi 30 ve üzeri işçinin çalıştığı bir işyerinde çalışıyor ve sigortasız çalıştırıldığını SGK’ya bildirdi diye işten çıkarılıyor ise, ‘iş güvencesi kapsamında’ işe iade davasını kazandığında işveren, işe iade etmez ise o işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında ‘iş güvencesi tazminatı’ ödemek zorunda kalır.