Taşeron işçiler haklarını ne zaman alacak?

MEMURHABER.COM/ÖZEL İÇERİK-BÜNYAMİN ESEN

Okurumuz Nusret Tokkardeş soruyor: “Bünyamin bey, ben İstanbul iline bağlı bir ilçenin belediyesine bağlı temizlik işlerini yapan taşeron bir şirkette temizlik görevlisi olarak çalışıyorum. Yaptığımız iş halk arasında ‘çöpçülük’ olarak biliniyor. Bizde araçlar ile sokaklardaki çöp konteynırlarını toplayıp çevre temizlik ve düzenini sağlıyoruz. Çalıştığımız şirket özel, belediye kontrolünde ama taşeron bir şirket. Bizim sıkıntımız burada çalışanlar ve şoförler olarak maaşlarımızın eksik yatırılması. Yani kağıt üzerinde gösterilen, işe girerken anlaşılan ücretin maaş günü geldiğinde aldığımı ile hiçbir alakası yok. Bu konuda çok ben ve arkadaşlarım çok mağdur oluyoruz. Bakmak zorunda olduğumuz ailelerimiz, çocuklarımız var, bizim maaşlarımızın her ay eksik ve geç yatırılmasını biz belediyeye şikayet etsek de belediye denetimlerinde sanki şirket ile anlaşmış gibi danışıklı dövüş yapıyor ve buna bir çözüm bulmuyor. Sizden öğrenmek istediğim bunu nerelere şikayet etmemiz gerekiyor ki hakkımızı emeğimizi alalım.”

Sayın okurumuz, mağduriyetinizi çok iyi anlıyoruz. Bir işte çalışıyor olmasına rağmen ücretini ne zaman alacağını bilememek, anlaştığı ücretin altında ücrete mahkum edilmek zor iş.

Ne yazık ki karşılaştığınız sorun ülkemizdeki kamu işçiliklerinin taşeronlaşmasının bir sonucu. Taşeron firmalarda çalışan işçilerden sık sık bu yönde şikayetler alıyoruz.

Aslında kamu ihale mevzuatı gereğince ihale veren kamu idarelerinin bu tür durumlarda mağduriyeti gidermesi ve işverenin hak edişinden gerekli kesintiyi yapması gerekiyor ancak, ne yazık ki bu uygulama yaygın değil.

Dahası keyfi olarak işten çıkartmalar, İş Kanunu’nun hakkıyla uygulanmaması taşeron firmalarda sıkça karşılaşılan sorunlar.

Hangi haklarınız var, nereye başvurabilirsiniz, tüm okurlarımızı bilgilendirecek şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.

Ücreti Hakkıyla Ödemek İşverenin Yükümlülüğüdür

Kamusal hukuk açısından değerlendirdiğimizde taşeron firmada çalışıyor olsanız dahi İş Kanunu’na göre önemli haklarınız var.

Özel hukuk hükümleri gereğince de yaptığınız iş sözleşmesindeki ücreti ödemek işverenin yükümlülüğüdür.

İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir.

Bu sözleşmeye göre ücretiniz eksiksiz hesap edilerek, en geç aylık olarak ödenmelidir.

Öte yandan şunu belirtmek gerekir ki, kağıt üzerinde gördüğünüz ücretin aynisini almamanız normaldir. Bordrolarda yada ücret hesap pusulasında görülen ücretler brüt yani giydirilmiş ücret olup bu ücretten sigorta primi, vergi ve diğer kesintiler yapılır.

Ancak sözleşmede anlaştığınız net ücretin altında ücret alıyorsanız bu İş Hukukuna göre hukuksuzluktur.

Ücret En Geç Ne Zaman Ödenmeli?

Ücretin ödenme zamanı işverenin keyfine bağlı değildir. Hem iş hukuku kamusal yönden hem de iş sözleşmesi özel hukuk yönünden ücretin ne zaman ödeneceğini belirlemiştir.

Ondan fazla çalışanı olan işyerlerinde ücret kuruşu kuruşuna bankadan yatırılmak zorundadır.

İş Kanunu’na göre ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.

 İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.

İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse bu durum işçi açısından İş Kanunu’nun 24 üncü maddesi kapsamında haklı nedenle derhal fesih hakkı doğurur.

 
İş Kanununa Göre Hangi Haklarınız Var?

Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir.

Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez.

Gününde ödenmeyen ücretler için yalnızca yasal faizi değil, mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.

 Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.

 İhale Makamları Ücretinizi Ödemek Zorundadır

İş Kanunu’nun 36 ncı maddesine göre taşeron firmada sizi çalıştıran Belediye de sizin ücretinizin tam yatırıldığını denetlemek ve eksik yatırılan kısmı size ödemekle yükümlüdür.

Genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar; asıl işverenler müteahhide verdikleri her türlü bina, köprü, hat ve yol inşası gibi yapım ve onarım işlerinde çalışan işçilerden müteahhit veya taşeronlarca ücretleri ödenmeyenlerin bulunup bulunmadığının kontrolü, ya da ücreti ödenmeyen işçinin başvurusu üzerine, ücretleri ödenmeyen varsa müteahhitten veya taşeronlardan istenecek bordrolara göre bu ücretleri bunların hak edişlerinden öderler.

 Bunun için hakediş ödeneceği ilgili idare tarafından işyerinde şantiye şefliği işyeri ilân tahtası veya işçilerin toplu bulunduğu yerler gibi işçilerin görebileceği yerlere yazılı ilân asılmak suretiyle duyurulur.

Yani Belediyeye başvurursanız eksik ücretinizi size ödemek ve gerekli denetimi yapmak durumundadır.

Ancak burada bir sınır vardır: Ücret alacağı olan işçilerin her hakediş dönemi için olan ücret alacaklarının üç aylık tutarından fazlası hakkında adı geçen idarelere herhangi bir sorumluluk düşmez.

 
Şikâyetleri İş Müfettişleri İnceler

Peki belediye safhasında hakkınızı alamaz iseniz ne yapmalısınız?

İş Kanunu uyarınca ücret alacağı ile ilgili olarak ortaya çıkan uyuşmazlıkları çalışan halen işyerinde çalışıyor ise, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın İş Müfettişleri incelemektedir.

Sigorta priminin eksik bildirilmesi, sigortasız çalıştırılma gibi uyuşmazlıklar SGK Denetmenleri/Müfettişleri tarafından görülürken ücret konusunda İş Müfettişleri inceleme yetkisine sahiptir.

Şikayetinizi İstanbul Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne doğrudan dilekçe ile yapabileceğiniz gibi, ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bilgi Hattını ücretsiz arayarak yapabilmeniz de mümkün.

Müfettişlerin ihbarcının ismini işverene söylemeleri yasaktır.

İş Müfettişleri yapacakları incelemelerde sizin ve arkadaşlarınızın ücretinin eksik bildirildiğini tespit ederlerse hem eksik verilen ücretlerinizi faizi ile geri alırsınız, hem de işveren İş Kanunu’na göre ceza alır.

 
İşten Çıkan Ne Yapmalı?

Eğer çalışan işten çıkmış ise Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ndeki uzlaştırma memurları gerekli incelemeyi yapar ve eksik ödenen ücretiniz olup olmadığını tespit eder.

Eğer Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan idari yolda haklarınızı alamaz iseniz mahkemeye başvurmanız mümkün. Ücret alacağı ile ilgili olarak zamanaşımı her ayın ücretinin hak edildiği, başka bir deyişle muaccel olduğu tarihten başlar, beş yıl sonra zamanaşımına uğrar.

Yani beş yıl içerisinde mahkeme açmanız gerekir.

Ücret alacakları davaları İş Mahkemeleri’nde açılmalıdır. Dava ister işçinin oturduğu (ikamet ettiği) yerin isterse de çalıştığı yerin (işyeri adresinin) iş mahkemesinde açılabilir. Her iki mahkemede yer yönünden yetkilidir.

Ücret alacağı zaman aşımına uğramamış ise İş Mahkemelerinin ücretinizin muaccel hale geldiği tarihten itibaren yasal faizi ile birlikte size ödenmesine karar verme hakkı vardır.