Türkiye'de ne kadar iş güvenliği uzmanına ihtiyaç var?

TÜRKİYENİN İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI İHTİYACI 134.000

Bu ülke öyle garip bir ülke ki, ne sağlıklı istatistiklerimiz var ne de sağlıklı projeksiyonlarımız. Nasıl mı? İddia ediyorum bu ülkede konut sayısını tam olarak kimse bilmiyor, apartman sayısını hiçbir resmi kurum açıklayamıyor.

Çalışma hayatında artık vazgeçemeyeceğimiz bir meslek doğdu, hem de nur topu gibi. Şimdi büyüyor. Ancak, Türkiye’nin gerçekten iş güvenliği uzmanına olan ihtiyaç nedir? Bu konu yaklaşık 10 yıldır konuşuluyor ama son bir yıldır farklı bir noktaya gelindi.

Neden mi? 1.1.2013 tarihi milattır. Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yürürlüğe girdi. Geçiş dönemini bir kenara bırakırsak bundan böyle her apartmana, hamama, masaj salonlarına, fırınlara, kuaförlere velhasıl bütün işyerlerine ve bütün çalışanlara iş güvenliği uzmanı gerekecek. Bunu gören özel sektör, kamu ve üniversiteler hızla eğitim işine girdi, yatırım yaptı, risk aldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından yetki belgelerini alarak faaliyete geçti, dahası para kazanmaya başladılar.

Bir yandan ülkenin ihtiyacı olan bir meslek grubunu eğitiyor öte yandan para kazanıyorlar, gayet güzel. Yeter ki kayıt içinde olsunlar. Sonunda da iş kazaları azalsın, ölümler son bulsun. Buraya kadar her şey güzel.

Peki bu ülkenin 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre ne kadar iş güvenliği uzmanına ihtiyacı var, gelin hep birlikte hesaplayalım.

SGK’nın Nisan 2013 verilerine baktığımızda 12.262.422 işçi çalıştığını görmekteyiz. İşyeri sayısı da kabaca 1.422.000. Bu rakam bizim için neden önemli. Şimdilik kamu kurumları kapsam dışında ama 1.7.2016 tarihinde kapsama girecek.

NACE kodlarına bakarak kesin olmamakla birlikte (çünkü resmi bir veri bulunmamaktadır, SGK sicil numaralarından hareketle elde edilen ham bilgilere göre) işyerlerinin tehlike sınıfları aşağıdaki gibidir.

Az tehlikeli işyerlerinin sayısı: 932.000

Bu işyerlerinde yaklaşık 5.240.310 kişi çalışmaktadır. Mevcut yönetmeliğe göre kişi başına ayda en az 10 dakika gerektiğinden 5.240.310 x 10 dakika = 52.403.100 dakika / 60 =873.385 saat eder. Bir iş güvenliği uzmanı da ayda en fazla 217 saat çalışabildiğine göre 873.385 / 217 saat = 4.025 tane C sınıfı iş güvenliği uzmanına ihtiyaç var.

Tehlikeli işyerlerinin sayısı: 260.000

Bu işyerlerinde yaklaşık 3.630.112 kişi çalışmaktadır. Mevcut yönetmeliğe göre kişi başına ayda en az 15 dakika gerektiğinden 3.630.112 x 15 dakika = 54.451.680 dakika / 60 = 907.528 saat eder. Bir iş güvenliği uzmanı da ayda en fazla 217 saat çalışabildiğine göre 857.500 / 217 saat = 4.182 tane B sınıfı iş güvenliği uzmanına ihtiyaç var.

Çok tehlikeli işyerlerinin sayısı: 230.000

Bu işyerlerinde yaklaşık 3.390.000 kişi çalışmaktadır. Mevcut yönetmeliğe göre kişi başına ayda en az 20 dakika gerektiğinden 3.390.000 x 20 dakika = 67.800.000 dakika / 60 = 1.130.000 saat eder. Bir iş güvenliği uzmanı da ayda en fazla 217 saat çalışabildiğine göre 857.500 / 217 saat = 5.207 tane A sınıfı iş güvenliği uzmanına ihtiyaç var.

Kabaca yapılan bu matematiksel hesaba göre:

C sınıfı iş güvenliği uzmanı ihtiyacı: 4.025
B sınıfı iş güvenliği uzmanı ihtiyacı: 4.182
A sınıfı iş güvenliği uzmanı ihtiyacı: 5.207

Ancak, işyeri hekimliğinden elde edilen tecrübeye bakıldığında ve retrospektif bir araştırmanın sonucuna göre her belgesi olanın iş güvenliği uzmanlığını yapmadığı, hatta 217 saatlik kotayı tam doldurmadığı ortadadır. Bir başka araştırmaya göre eğitim kurumlarından kurs alanların % 21’i hala kamu kurumlarında devlet memuru olarak çalışmaktadır. Bu sebeple onlar da aktif iş güvenliği uzmanlığı yapmamaktadır.

Şimdi bu veriler ışığında ülkenin ihtiyaç projeksiyonunu çıkaralım.

C sınıfı iş güvenliği uzmanına kesinlikle ihtiyaç yoktur. Çünkü yeteri kadar var denilebilir. Hayır öyle değil, ihtiyacı en az 10 kat çarptığımızda piyasada yeteri kadar C sınıfı uzman bulunacaktır. Bunun da anlamı 4.025 x 10 = 40.250 tane C sınıfı olmalı.
B sınıfı iş güvenliği uzmanına gelince açık hat safhada. 4.182 x 10 = 41.820 tane B sınıfı iş güvenliği uzmanına ihtiyaç var.
A sınıfı iş güvenliği uzmanlığı ise, 5.207 x 10 =  52.070 tane de A sınıfı uzmana ihtiyaç var.

Hesabı sadeleştirdiğimizde; 40.250 + 41.820 + 52.070 = 134.140 iş güvenliği uzmanına ihtiyaç var. Bu hesabın yanlış olduğunu anacak yeni bilimsel verilerle birileri ortaya koymadıkça bu rakamlar kabul edilmelidir. Sorun, her belgesi olanın bu işi yapmaması, yapanların da saatlerini tam olarak kullanmamasından kaynaklanmaktadır.

Sonuç; eldeki bu somut verilere bakıldığında A sınıfı uzman yetersizliği bu Kanunun uygulanmasında en büyük handikap olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu ülke eninde sonunda sektörel iş güvenliği uzmanlığına geçmek zorunda. Bir müddet sonra da iş güvenliği uzmanlığında sınıf ayrımı kaldırılacaktır. Dilerim yanılırım. Ülkedeki eğitim kurumlarının kapasitesine bakıldığında açık en erken 3 yılda kapanacak gibi gözüküyor. Onun için durmak yok, yola devam, eğitim kurumları hızla açılmaya devam etsin, zarar etmezler. 26.7.2013